Propozycje zmian w prawie przygotowało olsztyńskie Stowarzyszenie Patria Nostra, a ich poparcie i przygotowanie odpowiednich nowelizacji zapowiedział wicepremier Jarosław Gowin.
Chodzi o nieruchomości tzw. późnych przesiedleńców (obywatele PRL, którzy emigrowali do RFN od lat 60. XX w.). Były one na początku lat 90. przekazywane przez Skarb Państwa samorządom terytorialnym na podstawie ustawy z 10 maja 1990 r. Przejście własności ze Skarbu Państwa na samorząd następowało w drodze decyzji administracyjnych, tzw. decyzji komunalizacyjnych. Była to podstawa wpisu prawa własności do księgi wieczystej. Innymi słowy, tytuły samorządów do nieruchomości w przeszłości przejętych przez Skarb Państwa – wyjaśnia radca prawny Lech Obara, współzałożyciel stowarzyszenia.
Narty i Stawiguda
Najsłynniejsza była sprawa ze wsi Narty. Obywatelka niemiecka Agnes Trawny odzyskała w polskim sądzie rodzinny dom i ziemię. Dwie polskie rodziny musiały je opuścić. Dziś w miejscu zburzonego starego domu rośnie trawa.
W najnowszej sprawie, prowadzonej przez kancelarię Lech Obara i współpracownicy, w podolsztyńskiej gminie Stawiguda tak się stało z nieruchomością Marii Murawskiej. Jej spadkobiercy – obywatele Niemiec – domagali się w sądzie od gminy Stawiguda zapłaty jej równowartości z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się przez tę gminę. Swoje roszczenie wycenili na 400 tys. złotych.
Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z 19 września 2016 r. oddalił powództwo, uznając, że gmina legitymuje się tytułem prawnym do nieruchomości przejętej w przeszłości przez Skarb Państwa i przekazanej jej na podstawie decyzji komunalizacyjnej.
