Jednym z wyzwań stojących przed firmami rodzinnymi jest sukcesja pokoleniowa. W obecnym stanie prawnym wraz ze śmiercią przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną kończy się bowiem byt prawny przedsiębiorstwa jako całości. Pojawiają się problemy z posługiwaniem się firmą zmarłego, z dostępem do jego rachunku, a także z przejęciem praw i obowiązków zmarłego. Odpowiedzią na te problemy ma być ustawa z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, która wejdzie w życie 25 listopada 2018 r. Ma ona zapewnić warunki do zachowania ciągłości przedsiębiorstwa w okresie zarządu sukcesyjnego, a więc do czasu ustalenia następców prawnych zmarłego i rozstrzygnięcia o losach jego przedsiębiorstwa.
Istotą nowej regulacji jest to, aby w razie śmierci przedsiębiorcy – osoby fizycznej wpisanej do CEIDG, działającej indywidualnie lub w formie spółki cywilnej – przedsiębiorstwo przetrwało. Celem nowych przepisów jest także to, aby następcy prawni zmarłego mieli czas na podjęcie decyzji co do kontynuacji działalności przedsiębiorstwa i na dopełnienie związanych z tym formalności. Ma to być realizowane przy pomocy nowej instytucji – zarządu sukcesyjnego, wykonywanego przez zarządcę sukcesyjnego. Zapewniona ma być też ochrona praw osób trzecich, związanych z prowadzeniem takiego przedsiębiorstwa. Ustawa wprowadza więc zmiany do wielu istotnych ustaw z zakresu szeroko pojętego prawa cywilnego, administracyjnego, podatkowego czy prawa pracy.
Uprawnienia zarządcy
Zarządca sukcesyjny będzie powoływany jeszcze za życia albo już po śmierci przedsiębiorcy. Możliwe stanie się, by udzielona przez przedsiębiorcę prokura przekształciła się w uprawnienia zarządcy sukcesyjnego. Zarządca sukcesyjny będzie wykonywał prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy z jego działalności gospodarczej. Będzie zobowiązany do prowadzenia przedsiębiorstwa „w spadku" do czasu zakończenia formalności spadkowych (zasadniczo nie dłużej niż dwa lata).
Będzie więc zarządzał tym przedsiębiorstwem w imieniu własnym, lecz na rachunek następców prawnych przedsiębiorcy i ze skutkiem w ich majątku. Będzie mógł zaciągać zobowiązania, wykonywać czynności związane z zatrudnieniem, zawierać, wykonywać i rozwiązywać umowy. Będzie także mógł dysponować rachunkiem bankowym przedsiębiorcy i regulować zobowiązania związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Będzie również mógł brać udział w postępowaniach cywilnych, administracyjnych i podatkowych, przed sądami administracyjnymi oraz w postępowaniach pozasądowych w sprawach dotyczących przedsiębiorstwa.
Kontynuacja działalności
Celem ma być umożliwienie kontynuacji działalności przedsiębiorstwa zmarłego przedsiębiorcy. Zasadniczo zatem umowy cywilne mają nie wygasać ze śmiercią przedsiębiorcy. Możliwa też będzie kontynuacja stosunków pracy. A w razie ich wygaśnięcia pracownicy będą mieli pierwszeństwo w zatrudnieniu. Możliwe będzie przeniesienie na następców prawnych przedsiębiorcy praw i obowiązków administracyjnych z koncesji, zezwoleń licencji i pozwoleń, związanych z przedsiębiorstwem (albo ich tymczasowe wykonywanie przez zarządcę sukcesyjnego), a także korzystanie z przyznanej zmarłemu pomocy publicznej i kontynuacja pracowniczych programów emerytalnych.