Wybór po wyborach: biznes albo stanowisko

Samorządowcy wyłonieni na nową kadencję w wielu wypadkach będą musieli zakończyć prowadzenie biznesu i zatrudnienie w urzędach gmin lub powiatów.

Publikacja: 08.04.2024 21:15

Urząd miejski w Pruszkowie

Urząd miejski w Pruszkowie

Foto: PAP/Jakub Kamiński

Prowadzenie własnego biznesu to bez wątpienia jedna z podstawowych metod na zdobycie doświadczenia w zarządzaniu zespołem ludźmi i pieniędzmi. Jednakże gdy zdobyte w ten sposób umiejętności ktoś chce wykorzystać jako wójt, burmistrz czy prezydent miasta – musi zrezygnować z dotychczasowej aktywności. Radni powinni zaprzestać działalności gospodarczej, gdy odbywa się ona z wykorzystaniem mienia gminy. Są też inne ograniczenia w dodatkowym zarobkowaniu przez samorządowców. Jeśli się do nich nie zastosują – mogą utracić zdobyte w ostatnią niedzielę mandaty.

Czy prezydent, burmistrz, wójt mogą prowadzić biznes?

Najbardziej restrykcyjne ograniczenia, wynikające z przepisów antykorupcyjnych, dotyczą wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne wyraźnie zakazuje im prowadzenia biznesu. I nie chodzi tu tylko o działalność na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, ale także zarządzanie taką działalnością lub pełnienie funkcji przedstawiciela czy pełnomocnika w prowadzeniu takiej działalności. Są od tej zasady wyjątki dotyczące rodzinnego gospodarstwa rolnego, a także pełnienia funkcji członka zarządu na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania. Wójt, burmistrz i prezydent miasta nie może być także zatrudniony w spółkach, w których ponad 10 proc. udziału ma Skarb Państwa albo samorząd. Takie osoby nie mogą być też członkami zarządu, rady nadzorczej ani komisji rewizyjnej spółdzielni, z wyjątkiem rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowych. Zakaz dotyczy również pełnienia funkcji członka zarządu fundacji prowadzących działalność gospodarczą.

Włodarze miast i gmin nie mogą też posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10 proc. akcji lub udziałów przedstawiających więcej niż 10 proc. kapitału zakładowego. Kto zostanie wybrany na jedno ze wspomnianych stanowisk, powinien w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania zaprzestać prowadzenia biznesu albo zbyć posiadane udziały. Jeśli do tego nie dojdzie, zostaje uruchomiona procedura odwołania go ze stanowiska.

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej ma na celu przede wszystkim uniknięcie konfliktu interesów.

Czytaj więcej

Ile zarobi wójt czy burmistrz? To zależy od hojności radnych

Czy radny może dorobić?

W przypadku radnych obowiązuje ogólny przepis zakazujący im podejmowania dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu. Jednak w praktyce znaczenie ma bardziej konkretna regulacja zakazująca radnym gminy i powiatu prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia jednostki samorządu terytorialnego, w której radzie zasiadają. Zakaz ten dotyczy tylko takiej działalności, która – jak to zapisano w ustawie o samorządzie gminnym – wykorzystuje mienie gminy.

Co oznacza owo wykorzystywanie gminnego mienia? Wypowiedział się na ten temat Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 marca 2018 r. (sygn. akt II OSK 426/18). Sędziowie zinterpretowali to pojęcie jako odnoszące się do wszystkich przypadków korzystania z mienia gminy w ramach prowadzonej działalności, bez względu na to, czy ma ono podstawę prawną, jest stałe czy jednorazowe, odpłatne bądź nieodpłatne.

Radni nie mogą też posiadać pakietu większego niż 10 proc. udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorstw, w których uczestniczą takie osoby. Radny powinien zbyć takie udziały lub akcje przekraczające ten pakiet przed pierwszą sesją rady gminy. Jeśli tak się nie stanie, to z mocy prawa udziały te nie dają radnemu uprawnień w spółce przez okres sprawowania mandatu i dwóch lat po jego wygaśnięciu.

Czytaj więcej

Wybory samorządowe, a jednak partyjne

Radny idzie na urlop

Zdarza się, że w wyborach do organów samorządowych startują osoby znające lokalne sprawy z racji dotychczasowej pracy w urzędzie gminy. Jednak taka osoba, gdy już zostanie wybrana na radnego, musi takiej pracy zaprzestać. Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu obowiązana jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Zakaz zarobkowania w gminie dotyczy nie tylko etatu, ale też umów cywilnoprawnych. Ustawa o samorządzie gminnym wyraźnie przewiduje, że wójt nie może takiej umowy zawrzeć z radnym swojej gminy.

Opinia dla „Rzeczpospolitej”
Grzegorz Kubalski, prawnik, zastępca dyrektora biura Związku Powiatów Polskich

O ile rzadko ma miejsce ewidentne celowe łamanie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez samorządowców, o tyle zdarzają się przypadki nieświadomego naruszenia tych przepisów. A o to nietrudno. Przykładowo: zasiadanie w zarządzie ochotniczej straży pożarnej, której remiza należy do gminy i która może prowadzić działalność gospodarczą, jest naruszeniem ustawowego zakazu. Z chwilą wybrania do rady gminy sprzedawca prowadzący od lat sklep spożywczy w lokalu należącym do gminy musi go zamknąć albo przekazać prowadzenie komuś innemu. Prowadzenie komercyjnych zajęć nauki gry na instrumentach w wynajętej sali szkolnej też narusza zakaz. W ten sposób przepisy, które mają przeciwdziałać korupcji, okazują się mało życiowe w mniejszych miejscowościach. Powodują rezygnację z kandydowania wielu osób aktywnych, które mogłyby wnieść nowe spojrzenie w funkcjonowanie organów stanowiących.

Prowadzenie własnego biznesu to bez wątpienia jedna z podstawowych metod na zdobycie doświadczenia w zarządzaniu zespołem ludźmi i pieniędzmi. Jednakże gdy zdobyte w ten sposób umiejętności ktoś chce wykorzystać jako wójt, burmistrz czy prezydent miasta – musi zrezygnować z dotychczasowej aktywności. Radni powinni zaprzestać działalności gospodarczej, gdy odbywa się ona z wykorzystaniem mienia gminy. Są też inne ograniczenia w dodatkowym zarobkowaniu przez samorządowców. Jeśli się do nich nie zastosują – mogą utracić zdobyte w ostatnią niedzielę mandaty.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Prawnicy
Bodnar: polecenie w sprawie 144 prokuratorów nie zostało wykonane
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Konsumenci
Jest pierwszy wyrok ws. frankowiczów po głośnej uchwale Sądu Najwyższego
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił