Barter: kiedy trzeba rozliczyć VAT od zaliczek

Transakcje barterowe polegają na wymianie świadczenia na świadczenie bez udziału pieniądza. Brak przepływu pieniężnego nie oznacza jednak, że świadczenia te pozostają neutralne na gruncie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link]. Są to czynności, które poprzez kompensatę rzeczową swoich należności stanowią formę odpłatnej dostawy towarów (towar za towar) lub odpłatnego świadczenia usług (usługa za usługę, ewentualnie usługa za towar).

Istotę umowy zamiany regulują przepisy prawa cywilnego. Zgodnie z art. 603 k.c. przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie do przeniesienia własności innej rzeczy. Natomiast z treści art. 604 k.c. wynika, że do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Przy czym[b] na gruncie podatkowym nie tylko świadczenia rzeczowe mogą być uznane za transakcje barterowe. [/b]

Celem umów barterowych jest niedokonywanie dodatkowych rozliczeń pieniężnych pomiędzy kontrahentami, a w konsekwencji maksymalne uproszczenie obrotu gospodarczego. Zatem barter to pojęcie bardziej pojemne niż zamiana ujęta w art. 603 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=65FFEEF01ADDB33F157DA6266D561578?id=70928]k.c.[/link]

Barter polega bowiem nie tylko na równoważącej się wartościowo transakcji towar za towar, lecz również: usługa za usługę, towar za usługę lub usługa za towar. Podstawowym założeniem i istotą umów barteru jest brak konieczności ponoszenia dodatkowych świadczeń, a to, czy strony umówią się na wymianę towaru za towar, usługi za usługę czy też towaru za usługę, nie ma dużego znaczenia.

[srodtytul]Nie zawsze w pieniądzu[/srodtytul]

Odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju oznacza wykonanie tych czynności za wynagrodzeniem. Ustawa o VAT nie wskazuje na formę odpłatności, jak również nie definiuje tego pojęcia. Wynagrodzenie (zapłata) nie musi nastąpić w formie świadczenia pieniężnego. Może to być również świadczenie rzeczowe.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan X prowadzący samodzielną działalność gospodarczą otrzymał od spółki będącej właścicielem gruntu możliwość jego bezpłatnej dzierżawy przez rok (w miejscu dzierżawy ma zamiar prowadzić parking samochodowy). W zamian zobowiązał się do postawienia ogrodzenia wokół dzierżawionego terenu.

Zarówno właściciel nieruchomości, jak i druga strona umowy są stronami umowy barterowej. Wykonują bowiem na swoją rzecz ściśle określone usługi (dzierżawa gruntu – wykonanie ogrodzenia). Podmioty te nie dokonują jedynie zapłaty w postaci pieniężnej, lecz rozliczenie następuje dzięki wymianie świadczeń rzeczowych.[/ramka]

Oba świadczenia mają wymierny charakter, wynikają ze wzajemnego zobowiązania i zawierają element odpłatności. Zatem podlegają opodatkowaniu VAT.

Podobnie w tej kwestii wypowiadają się organy podatkowe.

Dla przykładu [b]dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w decyzji z 20 października 2006 r. (1401/PH-I/4407/14-152/05/AŁ) [/b]stwierdził, że „(…) czynność prawna jest odpłatna, jeżeli strona, która dokonała przysporzenia, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia. Wynagrodzenie na ogół kojarzy się z zapłata pieniężną, choć może ono przybierać również inną postać (…)”.

W następstwie tego oraz zgodnie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu tą daniną podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Obie strony transakcji, dokonując ww. czynności, powinny je opodatkować i udokumentować fakturą VAT (zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy). Na dokumencie tym należy wykazać stawkę podatku właściwą dla dokonanej czynności.

[srodtytul]Każdy samodzielnie[/srodtytul]

Co do obowiązku podatkowego, to każdy z podmiotów uczestniczących w transakcji barterowej winien samodzielnie rozpatrzyć moment jego powstania z uwzględnieniem rodzaju dokonanej czynności. Zastosowanie zatem znajdą tu wszystkie przepisy art. 19 ustawy o VAT.

Przykładowo, w stosunku do dostawy towaru i usług, do których nie stosuje się szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego, aktualna będzie treść art. 19 ust. 1 i ust. 4 ustawy, zgodnie z którymi, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi.

Jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w ciągu siedmiu dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

[ramka][b]Przykład[/b]

Spółka zajmująca się produkcją mebli zobowiązała się wykonać regały do szkolnej świetlicy w zamian za uzyskanie nieodpłatnej reklamy na festynie organizowanym przez szkołę z okazji zakończenia roku szkolnego. Festyn odbył się 23 marca 2010 r.

Meble zostały zaś dostarczone 10 kwietnia 2010 r. Spółka będzie obowiązana wystawić fakturę sprzedaży w terminie siedmiu dni od dnia wydania regałów szkole (czyli od 10 kwietnia), szkoła zaś w terminie siedmiu dni od dnia, w którym odbędzie się festyn (czyli od 23 marca). Obowiązek podatkowy winny odpowiednio rozpoznać: szkoła w marcu, a spółka w kwietniu.[/ramka]

[srodtytul]Gdy świadczenia nie są równoczesne[/srodtytul]

W transakcjach barterowych zdarza się jednak, że świadczenia współpracujących podmiotów nie są wykonywane równocześnie.

[ramka][b]Przykład[/b]

Spółka zobowiązała się dokonać na rzecz firmy budowlanej dostawy pięciu ton piachu w zamian za usługę remontową (wymalowanie fasady budynku spółki). Dostawa miała miejsce 23 czerwca 2009 r. Z uwagi na natłok zleceń usługa została zaś wykonana dopiero we wrześniu 2009 r.[/ramka]

Pojawia się wątpliwość, czy w takiej sytuacji, nie mamy do czynienia z pewną formą zaliczki (czy z uwagi na inne terminy wykonania zobowiązań przez uczestników transakcji barterowej nie można uznać, że spółka uiściła na rzecz firmy budowlanej zaliczkę na poczet nabywanej usługi remontowej).

Dokładna odpowiedź znajduje się w [b]interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 30 lipca 2009 r. (IBPP1/443-528/09/BM)[/b]. Po zastanowieniu należy się z nią zgodzić. Z wnioskiem o interpretację wystąpił podatnik, który zawiera umowy o wzajemnej współpracy, w których każda ze stron zobowiązuje się do przeniesienia na rzecz drugiej strony własności rzeczy lub usługi.

Wartość tych świadczeń jest ustalona w ekwiwalentnej wysokości. Udokumentowaniem tych świadczeń są wystawione faktury VAT o ekwiwalentnej wartości, rozliczane drogą wzajemnej kompensaty należności i zobowiązań. Wynagrodzenie określane jest w naturze i nie podlega zamianie na świadczenie pieniężne. Zdarza się, że partner wykonuje usługę dwa miesiące wcześniej, zanim podatnik dokona sprzedaży towarów.

[srodtytul]Co na to fiskus[/srodtytul]

Izba skarbowa stwierdziła, że realizowane na podstawie umowy zamiany przeniesienie własności towaru lub usługi stanowi czynność objętą VAT jako odpłatna dostawa towarów lub usług.

[b]„Gdy strony transakcji barterowej ustalą w umowie pieniężną wartość zamienionych towarów w ramach zapłaty, podstawę opodatkowania, zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, stanowi kwota ustalona przez strony tej transakcji.[/b]

Natomiast przepis art. 29 ust. 3 ustawy o VAT znajduje zastosowanie wówczas, gdy zapłata została przez strony transakcji barterowej ustalona w innej formie niż pieniężna” – czytamy w interpretacji.

[srodtytul]Kłopotliwe przedpłaty[/srodtytul]