Zgodnie z leżącą u podstaw systemu opodatkowania VAT zasadą neutralności, przedsiębiorcy odliczają VAT zawarty w cenie nabywanych towarów i usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Prawo do odliczenia VAT jest przy tym niezależne od zapłaty należności na rzecz dostawcy towarów czy usługodawcy (jedynie w ściśle określonych przepisami przypadkach – np. przy nabyciu towarów lub usług od tzw. małych podatników umieszczających na swoich fakturach adnotację „metoda kasowa" – odliczenie VAT możliwe jest pod warunkiem uprzedniej zapłaty faktury). Ustawa o VAT zawiera jednak rozwiązania zabezpieczające przed sytuacją, w której podatnik niepłacący za faktury, a więc de facto korzystający z kredytowania kosztem swojego dostawcy, uzyskiwał dodatkową korzyść w postaci odliczenia podatku.
Czytaj także: Jak prawidłowo rozliczyć podatkowo i księgować weksle?
Odpowiednie regulacje w tym zakresie zawiera art. 89b ustawy o VAT. W skrócie, przepis ten nakazuje dłużnikowi, który zwleka z zapłatą należności dłużej niż 150 dni (od ustalonego z kontrahentem terminu płatności), korektę VAT odliczonego w momencie nabycia towaru lub usługi i otrzymania faktury dokumentującej tę transakcję. W praktyce oznacza to, że dłużnik taki „oddaje" to, co wcześniej uzyskał odliczając VAT, zwiększając w ten sposób swoje bieżące zobowiązanie podatkowe do urzędu skarbowego. Oczywiście po uregulowaniu zaległej należności, dłużnik może ponownie uwzględnić naliczony podatek VAT w swojej deklaracji VAT.
Idea wprowadzenia tego rodzaju rozwiązania (powiązanego z symetrycznym uprawnieniem do korekty podatku należnego po stronie wierzyciela – vide art. 89a ustawy o VAT) jest niewątpliwie słuszna – poprzez mobilizowane dłużników do zapłaty ciążących na nich zobowiązań, ma zapobiegać tzw. zatorom płatniczym, chroniąc z jednej strony interes wierzycieli, a z drugiej interes Skarbu Państwa (a więc w swoistym uproszczeniu – wszystkich podatników) przed finansowaniem działalności nierzetelnych przedsiębiorców. Dla przedsiębiorcy przeżywającego czasowe trudności finansowe korekta VAT jest jednak dodatkowym obciążeniem pogarszającym jego, i tak już nienajlepszą, sytuację ekonomiczną.
Kiedy nie trzeba cofać odliczenia
Skoro przepisy nakazują korektę VAT w przypadku nieuregulowania należności w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności, korekta taka nie będzie konieczna przykładowo gdy: