Jak prawidłowo rozliczyć podatkowo i księgować weksle?

Weksel wystawiony w celu uregulowania należności ujmuje się na koncie rozrachunków z dostawcami, drugostronnie powstanie zobowiązanie wekslowe. Jeśli natomiast ma charakter gwarancyjny, to podlega ewidencji pozabilansowej.

Publikacja: 16.05.2018 06:40

- Realizując transakcje z kontrahentami wystawiamy i przyjmujemy weksle (odpowiednio weksle własne/trasowane i obce). Jak prawidłowo rozliczyć podatkowo operacje gospodarcze związane z wekslami oraz ująć je w księgach rachunkowych? – pyta czytelnik.

Weksle są instrumentami powszechnie stosowanymi w rozliczeniach handlowych między przedsiębiorcami. Zwłaszcza weksle „in blanco" stanowią dogodny sposób zabezpieczania wierzytelności wynikających z zawartych umów w obrocie gospodarczym, a w konsekwencji ograniczenia ryzyka związanego z realizowanymi transakcjami.

Jak działa instrument

Weksel (niem. Wechsel – zmiana, wymiana) jest papierem wartościowym, zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy (weksel własny, sola) lub polecenie wydane przez niego innej osobie zwanej trasatem (weksel trasowany, trata) zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (wraz z ew. należnościami ubocznymi w formie odsetek, kosztów protestu i dokonanych zawiadomień o nieprzyjęciu lub o niezapłaceniu weksla tzw. „notyfikacji wekslowej" oraz prowizji komisowej), w określonym terminie i miejscu płatności na rzecz ich pierwszego posiadacza, czyli remitenta (art. 1 i art. 101 prawa wekslowego). Weksel może być płatny w oznaczonym dniu, w pewien czas po dacie, za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, w miejscu zamieszkania osoby trzeciej, w miejscowości, w której trasat ma miejsce zamieszkania lub w innej miejscowości. W przypadku nieprzedstawienia weksla do zapłaty w wymaganym terminie, każdy dłużnik może złożyć sumę wekslową do depozytu sądu miejsca płatności weksla na koszt jego posiadacza. W treści weksla płatnego za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu można zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej (zastrzeżenie dotyczące oprocentowania zachowuje ważność, pod warunkiem określenia w wekslu stopy odsetek). Odsetki takie (tzw. odsetki wekslowe) biegną – co do zasady – od daty wystawienia weksla do daty jego płatności. Posiadaczowi (wierzycielowi) weksla przysługują również odsetki ustawowe za opóźnienie w jego zapłacie, liczone od dnia płatności.

Podpis złożony na wekslu implikuje powstanie zobowiązania wekslowego osoby podpisanej na takim dokumencie. Dłużnikami wekslowymi mogą być m.in.: wystawca weksla, trasat/akceptant, indosant-osoba przenosząca weksel w drodze indosu, awalista-poręczyciel wekslowy. Posiadaczowi weksla (wierzycielowi) przysługuje prawo zwrotnego (regresowego) poszukiwania przeciw indosantom, wystawcy lub innym dłużnikom wekslowym. Warunkiem jest jednak uprzednie dokonanie protestu wekslowego, spowodowanego odmową przyjęcia lub zapłaty weksla, jeśli nie zostało na nim umieszczone przez wystawcę, indosanta lub awalistę zastrzeżenie „bez kosztów" lub „bez protestu", które zwalnia z tego obowiązku. Klauzula taka nie zwalnia jednak posiadacza ani od przedstawienia weksla do przyjęcia lub zapłaty w wymaganym terminie, ani od obowiązku zawiadomienia swojego indosanta i wystawcy o jego nieprzyjęciu lub niezapłaceniu. Roszczenie wekslowe przysługujące wierzycielowi może być dochodzone na drodze sądowej. Wydany przez sąd nakaz zapłaty sumy wekslowej (wartości nominalnej weksla, czyli sumy pieniężnej wskazanej w treści weksla) stanowi podstawę egzekucji komorniczej, po nadaniu mu klauzuli wykonalności.

Zobowiązanie wekslowe ma abstrakcyjny charakter. Oznacza to jego oderwanie od przyczyny prawnej wystawienia. Zatem wadliwość stosunku kauzalnego nie ma wpływu na ważność zobowiązania wekslowego. Posiadacz weksla (wierzyciel wekslowy) nie musi wykazywać podstawy gospodarczej tego typu zobowiązania. Dochodząc zapłaty powinien jedynie przedłożyć dokument weksla, na który się powołuje oraz wykazać swoją tożsamość z osobą remitenta. Wyjątek stanowią weksle „in blanco", nieposiadające charakteru abstrakcyjnego. Są one ściśle związane z umową, porozumieniem zawartym między wystawcą i remitentem, zawierającym upoważnienie do uzupełnienia weksla oraz określającym warunki i sposób takiego uzupełnienia (por. wyrok SA w Szczecinie z 4 grudnia 2014 r., I ACa 613/14; wyrok SA w Katowicach z 8 marca 2017 r., I ACa 1054/16).

Weksle pełnią w obrocie gospodarczym różne funkcje, wśród których wyróżnić można rolę:

- gwarancyjną – zabezpieczają zobowiązania pieniężne,

- płatniczą — stanowią ekwiwalent zapłaty za nabywane dobra, formę regulowania zobowiązań handlowych; wręczenie weksla może wywoływać skutek odnowienia, gdy dotychczasowe zobowiązanie handlowe zastępowane jest nowym zobowiązaniem wekslowym,

- kredytową – powodują odroczenie terminu płatności za towar lub usługę,

- refinansową – umożliwiają otrzymanie sumy wekslowej, pomniejszonej o dyskonto, przed terminem ich płatności oraz

- obiegową – mogą być przenoszone poprzez, napisany na wekslu lub na złączonej z nim karcie dodatkowej, tzw. przedłużku i podpisany przez indosanta, indos – zupełny, wskazujący imiennie indosatariusza albo niezupełny, na okaziciela lub „in blanco"; jeżeli wystawca umieścił w treści weksla wyrazy „nie na zlecenie", wówczas można go przenieść tylko w formie i ze skutkami zwykłego przelewu-cesji.

Podatek od dyskonta

Na potrzeby podatku dochodowego, opodatkowaniu podlega faktycznie otrzymane w dacie realizacji weksla, czyli w dniu jego wykupu przez dłużnika wekslowego – dyskonto (odsetki) wekslowe. Opodatkowany jest również dochód uzyskany z tytułu odpłatnego zbycia weksli, czyli różnica między przychodem, a kosztem uzyskania przychodu z ich odpłatnego zbycia. Koszty podatkowe w momencie odpłatnego zbycia weksli tworzą – zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT – wydatki na nabycie weksli (por. interpretacje Izby Skarbowej w Katowicach z 29 maja 2015 r., IBPBI/1/4511-278/15/BK i z 22 sierpnia 2013 r., IBPBII/2/415-576/13/NG). Nie uważa się za koszty podatkowe: wierzytelności wekslowych odpisanych jako przedawnione i nieściągalne (z wyjątkiem takich wierzytelności nieściągalnych, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona/udokumentowana), umorzonych wierzytelności wekslowych (z wyjątkiem tych, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne), odpisów aktualizujących i rezerw utworzonych zgodnie z ustawą o rachunkowości na pokrycie wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, strat z odpłatnego zbycia wierzytelności wekslowej, chyba że wierzytelność ta uprzednio została zarachowana jako przychód należny, naliczonych, lecz niezapłaconych lub umorzonych odsetek od zobowiązań.

VAT i PCC

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT, zwolnione od VAT są usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Czynność wystawienia weksla nie jest przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jeżeli wystawienie weksla łączy się z czynnością cywilnoprawną wynikającą z podstawy gospodarczej jego wystawienia, to chociaż samo wystawienie weksla nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, podatkowi temu może jednak podlegać pierwotna czynność cywilnoprawna pod warunkiem, że jest wymieniona w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC (wyrok WSA w Szczecinie z 5 marca 2015 r., I SA/Sz 989/14; interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 10 kwietnia 2017 r., 2461-IBPB-2-1.4514.8.2017. 1.JKu).

Bilansowa klasyfikacja...

W ujęciu bilansowym, weksle zaliczane są do instrumentów finansowych, rozumianych jako kontrakty, które powodują powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron, tj. u remitenta (Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe") oraz zobowiązania finansowego u drugiej ze stron, czyli u wystawcy weksla (Ma „Pozostałe rozrachunki") (art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy o rachunkowości; dalej: uor).

Na dzień zawarcia kontraktu, wystawca wprowadza do ksiąg rachunkowych wystawiony przez siebie weksel, kwalifikując go do zobowiązań wekslowych (art. 35a ust. 1 uor). Z kolei, nabywca (posiadacz) weksli obcych ujmuje je w ewidencji księgowej na dzień ich nabycia lub powstania, według ceny nabycia lub zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne (art. 35 ust. 1 uor). Zgodnie z § 13 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 277), aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zawarcia kontraktu w cenie nabycia, czyli w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych, zaś zobowiązania finansowe – w wartości godziwej uzyskanej kwoty lub wartości otrzymanych innych składników majątkowych. Przy ustalaniu wartości godziwej na ten dzień uwzględnia się poniesione przez jednostkę koszty transakcji.

... i wycena

Na dzień bilansowy, weksle własne (trasowane) wyceniane są według skorygowanej ceny nabycia, wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej. Wycena bilansowa weksli obcych powinna być dokonywana według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, albo według skorygowanej ceny nabycia – jeżeli dla weksla obcego został określony termin wymagalności, a weksle dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej. Skutki wzrostu lub obniżenia wartości weksli obcych, wycenionych według cen (wartości) rynkowych, zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych (Ma „Przychody finansowe" lub Wn „Koszty finansowe").

Gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że posiadany weksel obcy nie przyniesie w przyszłości, w znaczącej części lub w całości, przewidywanych korzyści ekonomicznych (wskutek trwałej utraty wartości), należy dokonać odpisu aktualizującego, doprowadzającego wartość weksla, wynikającą z ksiąg rachunkowych, do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku – do ustalonej w inny sposób wartości godziwej (Ma „Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe"; art. 28 ust. 1 pkt 5 i 8a oraz ust. 7 uor). W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość weksli obcych, w tym również odpisu z tytułu trwałej utraty przez nie wartości, równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego zwiększa wartość tych weksli i podlega zaliczeniu do przychodów finansowych:

Wn „Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe";

Ma „Przychody finansowe".

Posiadacz weksla obcego może także utworzyć rezerwę na grożące ryzyko poniesienia straty, w związku z brakiem zapłaty weksla przez dłużnika wekslowego (Ma „Rezerwy"; art. 7 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 35d ust. 1 pkt 1 uor). Niewykorzystane rezerwy, wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich utworzenie (wykup weksli obcych przez dłużnika wekslowego), zwiększają na dzień, na który okazały się zbędne przychody finansowe:

Wn „Rezerwy";

Ma „Przychody finansowe".

Weksle w walucie obcej przelicza się na złote w dacie ich wykupu oraz na dzień bilansowy według zasad określonych w art. 30 ust. 1 i 2 uor. Powstałe różnice kursowe odnoszone są na przychody i koszty finansowe.

- Realizując transakcje z kontrahentami wystawiamy i przyjmujemy weksle (odpowiednio weksle własne/trasowane i obce). Jak prawidłowo rozliczyć podatkowo operacje gospodarcze związane z wekslami oraz ująć je w księgach rachunkowych? – pyta czytelnik.

Weksle są instrumentami powszechnie stosowanymi w rozliczeniach handlowych między przedsiębiorcami. Zwłaszcza weksle „in blanco" stanowią dogodny sposób zabezpieczania wierzytelności wynikających z zawartych umów w obrocie gospodarczym, a w konsekwencji ograniczenia ryzyka związanego z realizowanymi transakcjami.

Pozostało 96% artykułu
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami