- Realizując transakcje z kontrahentami wystawiamy i przyjmujemy weksle (odpowiednio weksle własne/trasowane i obce). Jak prawidłowo rozliczyć podatkowo operacje gospodarcze związane z wekslami oraz ująć je w księgach rachunkowych? – pyta czytelnik.
Weksle są instrumentami powszechnie stosowanymi w rozliczeniach handlowych między przedsiębiorcami. Zwłaszcza weksle „in blanco" stanowią dogodny sposób zabezpieczania wierzytelności wynikających z zawartych umów w obrocie gospodarczym, a w konsekwencji ograniczenia ryzyka związanego z realizowanymi transakcjami.
Jak działa instrument
Weksel (niem. Wechsel – zmiana, wymiana) jest papierem wartościowym, zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy (weksel własny, sola) lub polecenie wydane przez niego innej osobie zwanej trasatem (weksel trasowany, trata) zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (wraz z ew. należnościami ubocznymi w formie odsetek, kosztów protestu i dokonanych zawiadomień o nieprzyjęciu lub o niezapłaceniu weksla tzw. „notyfikacji wekslowej" oraz prowizji komisowej), w określonym terminie i miejscu płatności na rzecz ich pierwszego posiadacza, czyli remitenta (art. 1 i art. 101 prawa wekslowego). Weksel może być płatny w oznaczonym dniu, w pewien czas po dacie, za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, w miejscu zamieszkania osoby trzeciej, w miejscowości, w której trasat ma miejsce zamieszkania lub w innej miejscowości. W przypadku nieprzedstawienia weksla do zapłaty w wymaganym terminie, każdy dłużnik może złożyć sumę wekslową do depozytu sądu miejsca płatności weksla na koszt jego posiadacza. W treści weksla płatnego za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu można zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej (zastrzeżenie dotyczące oprocentowania zachowuje ważność, pod warunkiem określenia w wekslu stopy odsetek). Odsetki takie (tzw. odsetki wekslowe) biegną – co do zasady – od daty wystawienia weksla do daty jego płatności. Posiadaczowi (wierzycielowi) weksla przysługują również odsetki ustawowe za opóźnienie w jego zapłacie, liczone od dnia płatności.
Podpis złożony na wekslu implikuje powstanie zobowiązania wekslowego osoby podpisanej na takim dokumencie. Dłużnikami wekslowymi mogą być m.in.: wystawca weksla, trasat/akceptant, indosant-osoba przenosząca weksel w drodze indosu, awalista-poręczyciel wekslowy. Posiadaczowi weksla (wierzycielowi) przysługuje prawo zwrotnego (regresowego) poszukiwania przeciw indosantom, wystawcy lub innym dłużnikom wekslowym. Warunkiem jest jednak uprzednie dokonanie protestu wekslowego, spowodowanego odmową przyjęcia lub zapłaty weksla, jeśli nie zostało na nim umieszczone przez wystawcę, indosanta lub awalistę zastrzeżenie „bez kosztów" lub „bez protestu", które zwalnia z tego obowiązku. Klauzula taka nie zwalnia jednak posiadacza ani od przedstawienia weksla do przyjęcia lub zapłaty w wymaganym terminie, ani od obowiązku zawiadomienia swojego indosanta i wystawcy o jego nieprzyjęciu lub niezapłaceniu. Roszczenie wekslowe przysługujące wierzycielowi może być dochodzone na drodze sądowej. Wydany przez sąd nakaz zapłaty sumy wekslowej (wartości nominalnej weksla, czyli sumy pieniężnej wskazanej w treści weksla) stanowi podstawę egzekucji komorniczej, po nadaniu mu klauzuli wykonalności.
Zobowiązanie wekslowe ma abstrakcyjny charakter. Oznacza to jego oderwanie od przyczyny prawnej wystawienia. Zatem wadliwość stosunku kauzalnego nie ma wpływu na ważność zobowiązania wekslowego. Posiadacz weksla (wierzyciel wekslowy) nie musi wykazywać podstawy gospodarczej tego typu zobowiązania. Dochodząc zapłaty powinien jedynie przedłożyć dokument weksla, na który się powołuje oraz wykazać swoją tożsamość z osobą remitenta. Wyjątek stanowią weksle „in blanco", nieposiadające charakteru abstrakcyjnego. Są one ściśle związane z umową, porozumieniem zawartym między wystawcą i remitentem, zawierającym upoważnienie do uzupełnienia weksla oraz określającym warunki i sposób takiego uzupełnienia (por. wyrok SA w Szczecinie z 4 grudnia 2014 r., I ACa 613/14; wyrok SA w Katowicach z 8 marca 2017 r., I ACa 1054/16).