Francja nie tańczy

Michał Kołodziejczyk z Francji

– To nie jest bilet na pana sektor.

– Wiem, ale muszę się dostać na stanowisko radiowe dosłownie na dwie minuty. Zaraz wracam na swoje miejsce.

– Niestety, nie dostanie się pan tam nawet na dwie minuty, bo to nie pana sektor. To niemożliwe.

– Ale dlaczego?

– Bo u nas wszystko jest niemożliwe.

To dziecko Michela Platiniego. Długo oczekiwane, po trudnej ciąży, zagrożonej, z powikłaniami. Francuzi dostali prawo organizacji mistrzostw Europy rzutem na taśmę w 2009 roku. W rundzie finałowej wygrali z Turcją jednym głosem, 7:6. Jak po karnych, w których ktoś pudłuje w ostatniej serii.

Taką decyzję uznano jednak za zrozumiałą, w końcu Platini od dwóch lat rządził w UEFA i robił to w sposób bardzo efektowny. Wsiadł na konia i otworzył przyłbicę – zmieniał, co chciał, przecierał słabym federacjom ścieżki do Ligi Mistrzów, poszerzył Euro do 24 drużyn, wymyślił Ligę Europy, Puchar Narodów, turniejem w 2020 roku obdzielił 13 krajów. Wszyscy kochali Michela, Michel znaczył przyszłość. Był jak dobry wujek ze Stanów, który regularnie wysyła dolary. Bo nie można zapomnieć, że wszystkie reformy służyły głównie zarabianiu większych pieniędzy i otwarciu na nowe rynki.

Czytaj także:

Ale Platiniego na Euro nie ma. Został w swoim domu w Szwajcarii, nie skorzystał z zaproszenia, bo nie zostałby przedstawiony jako osoba publiczna, ojciec sukcesu. Musiałby kupować bilet. W miesiącu, w którym miał błyszczeć i spijać śmietankę, został w cieniu, upokorzony. Śledczy nie uwierzyli, że 2 miliony dolarów przelane na jego konto przez Seppa Blattera były wynagrodzeniem za pracę dla FIFA. Platini przez cztery lata nie może pełnić żadnej funkcji w piłce nożnej. Zostawił swoje ukochane dziecko, nie utrzymuje kontaktu.

Mistrzostwa we Francji odbywają się mimochodem. Przemykają, starając się, by nikt ich nie zauważył. Nie rozpalają wyobraźni gospodarzy, toczą się swoim rytmem, bez pasji i szaleństwa na ulicach (nie licząc szaleństwa Rosjan). Francuzi pokazują, jak bardzo nie chcą wynieść piłkarskiej pasji poza stadiony. „Mamy swoje problemy" – mówią. I nie chcą o nich zapomnieć, nawet na miesiąc. Robią wszystko, by kibice, którzy przyjechali cieszyć się futbolowym świętem, wrócili do swoich krajów z poczuciem, że byli na imieninach u cioci, która tak naprawdę ich nie lubi.

18 lat temu, kiedy Francja na własnych stadionach zdobywała mistrzostwo świata, Zinedine'a Zidane'a chciano zrobić prezydentem republiki. Teraz Zidane na czas Euro wyjechał na urlop do Indii.

Kawałek podłogi

Mistrzostwa zaczęły się z przytupem i wcale nie chodziło o zwycięstwo gospodarzy nad Rumunią wywalczone w ostatnich minutach. Dziesiątki tysięcy kibiców utknęły w korkach i na lotniskach. Francuzi postanowili wykorzystać Euro, by pokazać władzom, że nie zgadzają się na ich pomysły. Poszło o decyzje socjalistycznego rządu, który wprowadził nowe prawo otwierające drogę do tego, by wydłużyć tydzień pracy do 48 godzin. Ograniczono też rolę związków zawodowych, ułatwiono rozwiązywanie umów i wypłacanie odpraw pracownikom.

Fala strajków zalała Francję szybciej niż fala powodziowa Paryż kilka dni wcześniej. Blokowanie dróg i protesty branży rafineryjnej sprawiły, że zaczęło brakować benzyny. Zatankować można było na co drugiej stacji i to nie więcej niż 25 litrów. Ponad połowa pociągów została odwołana, gdy do strajku dołączyli kolejarze.

W dniu rozpoczęcia mistrzostw zaprotestowali kontrolerzy ruchu lotniczego i piloci. Kibice stali z biletami na lotniskach, proponowano im przesiadki – zamiast do Nantes kierowano do Rennes – to nic, że te miejscowości dzieli 100 kilometrów. Nikt nie proponował transportu dodatkowego. Czasami podstawiono autokar, który zatrzymywał się we wszystkich wioskach po drodze, co wydłużało podróż nawet o kilka godzin. Kibicu, radź sobie sam i nie utop się w śmieciach, bo tuż przed mistrzostwami warunki pracy nie spodobały się także pracownikom firm wywożących nieczystości z miast.

Brazylia nie była perfekcyjnie przygotowana do organizacji mundialu dwa lata temu, ale wtedy serce pokazali zwykli, zakochani w futbolu ludzie. Brali za rękę z uśmiechem kryjącym zażenowanie, że tak wygląda codzienność w ich kraju. „Chodź tutaj, tędy będzie szybciej. Chodź, kupię ci bilet, bo automat jest tylko po portugalsku. Nie, ostatni autobus już odjechał, ale skoro się spieszysz na lotnisko, to wskakuj, podwiozę cię". Francuzi gośćmi się nie przejmują. Są opryskliwi, obrażeni na cały świat, zdenerwowani, że muszą dzielić swój kawałek podłogi z człowiekiem z drugiej części kontynentu z idiotycznym szalikiem na szyi.

W Brazylii zwykłe „obrigado" wywoływało radość u kelnera, który był zachwycony tym, że gringo próbuje mówić w jego języku. Jak byłeś gringo, to znaczyło, że pewnie jesteś daleko od domu i trzeba zrobić wszystko, by żyło ci się łatwiej. We Francji gringo to intruz, którego trzeba spławić. „Merci" bez odpowiedniego akcentu sprawia, że kelner, fukając, przechodzi na angielski, którego oczywiście nie zna, ale z satysfakcją pokazuje przyjezdnemu, że to jego teren.

Bar. Z nudów

Reprezentacja Polski zamieszkała w La Baule, kurorcie nad Oceanem Atlantyckim. Kiedy cała Francja palona była słońcem, nasi trenowali przy wietrze i deszczu. Atmosfery wielkiego piłkarskiego święta nie czuć tutaj w ogóle. O tym, że w hotelu L'Hermitage mieszka ktoś ważny, świadczy radiowóz stojący całą dobę przed wejściem. Policjanci zmieniają się trzy razy dziennie, rosnąca częstotliwość ziewania świadczy o tym, że służba zaraz dobiegnie końca.

Czasy piłkarskiego romantyzmu odeszły w niepamięć. W 1974 roku właściciel pensjonatu Sonne-Post w niemieckim Murrhardt, gdzie na czas mundialu zatrzymali się Polacy, po każdym zwycięstwie drużyny Kazimierza Górskiego czekał z szampanem w drzwiach, a autokar z trudem przeciskał się między stojącymi przy drodze, wiwatującymi na cześć piłkarzy mieszkańcami miasteczka.

W La Baule nastał czas futbolowego reumatyzmu. Wyjeżdżających na kolejne mecze czy treningi Polaków żegna garstka przechodniów próbująca zgadnąć, kto właśnie przechodzi obok. Rozpoznają Roberta Lewandowskiego, nie interesują się futbolem. Gościnnością L'Hermitage pochwalił się na Twitterze Maciej Sawicki, sekretarz generalny PZPN. Zamieścił zdjęcie monitora w hotelowym lobby po tym, gdy reprezentacja awansowała do ćwierćfinału. Polska flaga i napis „Welcome Home". Znak czasów.

Podobno latem, w wakacje, pojawią się w La Baule młodzi ludzie i wniosą do miasteczka trochę życia. W czerwcu to Ciechocinek, z dużą liczbą miejsc parkingowych dla osób starszych i niepełnosprawnych. Trudno znaleźć nawet restaurację lub bar, w których jest telewizor z wykupionym kanałem BeIn transmitującym mecze. W czasie jednego ze spotkań Francuzów w samym centrum sporym powodzeniem cieszyła się transmisja z wyścigów konnych. Koni w La Baule jest dużo, co wieczór na plaży odbywają się mecze polo.

Przy jednej z bocznych ulic stoi dom, który z zewnątrz wygląda na restaurację. Drzwi otwarte, w środku napis „Bar".

– Poproszę piwo.

Mijają trzy minuty. Pojawiają się butelka i szklanka.

– Ile płacę?

– Nic. To mój prywatny dom, a napis „Bar" zrobiłem sobie z nudów. Może wpadniesz na imprezę senegalską wieczorem? Tu masz adres. Fajnie będzie.

Impreza senegalska jest w bloku na trzecim piętrze. Z widokiem na świszczące co kwadrans pociągi TGV. Poza Jeanem, który jest rzeźbiarzem i poczęstował darmowym piwem, jest tu jego koleżanka z Senegalu z córką w sukience jak z filmu Disneya, kobieta z Rumunii i dwóch Francuzów. Jest też bardzo chora właścicielka mieszkania, której do końca życia pozostało kilka miesięcy. Między nogami biega pies, z magnetofonu słychać Boba Marleya, który idealnie pasuje do zielonego dymu, w jakim się toczą rozmowy. Nie, o Euro tu się nie rozmawia. – Jesteśmy od tego daleko, ale fajnie, że wpadliście – mówi Jean.?Małe zainteresowanie turniejem nie jest przypadłością La Baule. Paryż żyje swoim życiem, tak samo Lyon czy Marsylia. Euro przebiega gdzieś obok, ot, przez dwa wieczory jacyś obcy ludzie popiją sobie w centrum. Czasami się też pobiją, jak Rosjanie z Anglikami, ale grupy ludzi w koszulkach ukochanych drużyn giną w tłumie.

Francja na Euro zerka kątem oka, jest zblazowana, smutna, jakby chciała powiedzieć: spokojnie, to tylko futbol. Może to problem starej Europy, która nie chce się teraz bawić, może żyje w strachu przed kolejnymi atakami terrorystycznymi, może silniejsze bodźce wypierają słabsze. Francja zachowała się dziwnie – zaprosiła na imprezę i powiedziała, że nie tańczy.

Przyjechaliśmy na mistrzostwa Europy, mając w pamięci te nasze sprzed czterech lat – uśmiechnięte, pogodne, pełne zabawy i alkoholu. To był czas, kiedy dzień przed meczem inauguracyjnym otwieraliśmy niedokończone autostrady, kiedy stawialiśmy stadiony, budowaliśmy lotniska i instalowaliśmy szybki internet. Kiedy uczyliśmy rodziców angielskiego, wysyłaliśmy policjantów na przyspieszone kursy bycia miłymi, natomiast każdemu zbłąkanemu kibicowi na ulicy służyliśmy radą, a jeśli żadnej mądrej akurat nie mieliśmy, to chociaż zabieraliśmy go do baru.

Euro 2012 pod hasłem „Oby było bez wstydu" pokazało, jak bardzo chcemy gonić Europę, i nawet jeśli łapiemy zadyszkę, zaciskamy zęby i biegniemy dalej. We Francji przekonujemy się, że za kilka lat to Zachód może gonić nas. Tutaj nikt nie przejmuje się tym, że transport publiczny kończy się o północy, że do jednego pociągu wpycha się ludzi z biletami na dwa pozostałe, które z powodu strajków nie odjadą. Tak zwany szybki internet w hotelu pozwala najwyżej przesłać plik tekstowy, a metro jadące na stadion nie śpiewa, nawet nie jest kolorowe od narodowych barw.

Palec na cynglu

Francuzi nie przejmują się, że patrzy na nich Europa. Bez rumieńca na twarzy pokazują swoje miękkie podbrzusze, dzielą się problemami, kiedy nad kamerą świeci czerwona lampka, przekazując obraz na cały świat. W zeszłym tygodniu 100 tysięcy osób, reprezentanci niemal wszystkich związków zawodowych, przeszło w proteście przez Paryż, blokując jego południowo-wschodnią część na pół dnia. Euro stawia rząd pod presją, ale rząd we Francji do presji jest już przyzwyczajony, turniej niczego nie zmienia.

Policjantów zamiast na kursy bycia miłym wysyła się na szkolenia antyterrorystyczne. Wokół stadionów chodzą z palcem na cynglu karabinu. Listopadowe ataki spowodowały, że każdemu patrzy się na ręce, wszyscy przechodzą drobiazgowe kontrole. Strefy kibica, które od kilkunastu lat stanowiły centrum życia dla ludzi bez biletów, we Francji były zagrożone.

Policja rekomendowała nieotwieranie tej największej w Paryżu. Ostatecznie miejsca, w których można obejrzeć mecze na wielkim telebimie, uruchomiono w każdym mieście goszczącym finalistów, jednak nie wszędzie cieszą się popularnością. Francuzi zostali trochę postawieni pod ścianą. Jakby chcieli powiedzieć: „Mili to my już byliśmy". Kibiców z innych krajów dziwią jednak nawet drobiazgi. Tabliczki w pociągach: „Zostawiłeś bagaż? To znaczy, że masz duże problemy", mówią otwartym tekstem, że w obecnych czasach pracownicy Biura Rzeczy Zagubionych raczej tracą etaty.