O polityce fiskalnej w krajach UE decydują narodowe parlamenty. Wydatki i dochody narodowych budżetów to 40–50 proc. PKB poszczególnych krajów. Budżet wspólny UE to tylko 1 proc. PKB. Niemniej, obok wspólnej waluty i wspólnej polityki monetarnej w strefie euro jest on jednym z kilku najważniejszych instrumentów realizacji wspólnej polityki gospodarczej.
Trzy niespodzianki
Propozycja budżetowa Komisji Europejskiej (KE) na lata 2021–2027 zawiera kilka innowacji, wręcz niespodzianek. Pierwszą jest to, że pomimo brexitu dochody i wydatki mają wzrosnąć aż o 20 proc. w porównaniu z obecną perspektywą. Część tego ma wynikać ze wzrostu PKB, ale połowa – ze zwiększenia wpływów w relacji do PKB, czyli ze zwiększenia opodatkowania krajów na rzecz unijnej Wspólnoty. Zatem ta finansowa propozycja to nie tylko kolejny budżet, ale i polityczne przesłanie, że po odejściu Brytyjczyków ma nastąpić wzmocnienie współpracy w obszarze gospodarczym między pozostałymi 27 krajami UE.
Drugą innowacją jest wyjątkowo duże przesunięcie w strukturze wydatków na rzecz programów wielonarodowych czy wręcz unijnych, m.in. poprzez zmniejszenie liczby programów o ponad jedną trzecią, z obecnych 58 do 37. Celem jest silniejsze powiązanie wydatków z nowymi priorytetami Unii.
Tymi priorytetami są bezpieczeństwo na granicach UE, uporanie się ze skutkami fali imigracyjnej i wzmocnienie bezpieczeństwa finansowego w strefie euro. Równocześnie KE proponuje znaczne zmniejszenie wydatków na dotychczas flagowe programy: spójności i wspólną politykę rolną.
Budżet dla krajów strefy euro jest dopiero na etapie definiowania. Propozycja KE przeznaczenia 30 mld euro na specjalny unijny fundusz walutowy dla krajów strefy euro ma być początkiem realizacji bardziej ambitnego zamierzenia, celem którego jest znaczne zmniejszenie ryzyka powtórki problemów ze stabilnością makrofinansową w niektórych krajach strefy w latach 2008–2012. Ta propozycja zmierza do częściowego uniezależnienia się od MFW, a więc pośrednio od USA, w decyzjach stabilizacyjnych i programach naprawczych w strefie euro.
