Legalne zatrudnienie cudzoziemca: jeden papier na czasowy pobyt i pracę

Od 1 maja 2014 r. możliwe jest też zatrudnienie cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Wniosek o taki dokument składa cudzoziemiec, który znajduje się już legalnie na terytorium Polski.

Zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udziela się, gdy celem pobytu obcokrajowca w Polsce jest wykonywanie pracy, a okoliczności, które są podstawą ubiegania się o ten dokument, uzasadniają jego pobyt przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Ponadto łącznie muszą być spełnione następujące warunki:

1. cudzoziemiec ma:

- ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub  potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia w Polsce,

- źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu,

- zapewnione w Polsce miejsce zamieszkania,

2. podmiot powierzający pracę nie może zaspokoić potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy,

3. wynagrodzenie określone w posiadanej przez cudzoziemca umowie z powierzającym wykonywanie pracy, będącej podstawą wykonywania pracy, zawartej w formie pisemnej, nie jest niższe niż wynagrodzenie pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.

Kwestie te reguluje ustawa o cudzoziemcach w art. 114 i następnych.

Bez zezwolenia

Niektóre osoby zza granicy mogą pracować bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę. Bez zezwolenia mogą pracować w Polsce cudzoziemcy, którzy m.in.:

- mają w Polsce status uchodźcy,

- mają zezwolenie na pobyt stały,

- mają zezwolenie na pobyt w związku z kształceniem się na studiach,

- są małżonkami obywateli polskich lub wymienionych cudzoziemców,

- mają ważną Kartę Polaka (art. 87 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia).

Ponadto rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU z 2015 r., poz. 588) wymienia grupy osób, które nie muszą mieć zezwolenia na pracę. Przykładowo, na podstawie § 1 pkt 20 zezwolenia mogą u nas legalnie pracować na podstawie oświadczenia obywatele Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, pracujący przez nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy. Warunek – przed podjęciem pracy przez cudzoziemca PUP, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego pracę, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia pracy tej osobie. Określa ono nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę. Ponadto informuje o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, a praca ta wykonywana jest na podstawie pisemnej umowy na warunkach określonych w oświadczeniu. To tzw. procedura uproszczona.

Pracodawca rejestruje oświadczenie w PUP właściwym ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy. Pracodawca bezzwłocznie przekazuje oryginał oświadczenia cudzoziemcowi. Taki dokument jest podstawą uzyskania przez obcokrajowca w konsulacie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy lub jeżeli legalnie przebywa w Polsce odpowiedniego zezwolenia pobytowego i karty pobytu wydanej na jego podstawie. Cudzoziemcowi, który ma zarejestrowane oświadczenie, tytuł pobytowy, z którym może wiązać się uprawnienie do podejmowania pracy oraz pisemną umowę, wolno podjąć pracę na rzecz polskiej firmy.

U pracowników oferowane wynagrodzenie nie może być niższe niż obowiązująca płaca minimalna (1850 zł w 2016 r.).

Surowe sankcje

Nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcowi jest karane grzywną nie niższą niż 3 tys. zł. Tak stanowi art. 120 ustawy o promocji zatrudnienia. Jest to wykroczenie.

Powierzenie nielegalnego wykonywania pracy oznacza powierzenie jej obcokrajowcowi, który nie ma prawa do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 o promocji zatrudnienia lub nie ma zezwolenia na pracę. Jednocześnie nie jest zwolniony na podstawie przepisów szczególnych z posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a-1c, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy o cudzoziemcach, lub bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie (art. 2 pkt 22a ustawy o promocji zatrudnienia).

Pracodawca może też ponosić konsekwencje wynikające z powierzenia pracy cudzoziemcowi nielegalnie przebywającemu w Polsce określone w ustawie z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2012 r., poz. 769). Za powierzenie w tym samym czasie pracy wielu cudzoziemcom przebywającym bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu w Polsce grozi mu grzywna albo kara ograniczenia wolności (art. 9 tej ustawy). Jest to przestępstwo.

Kiedy bez kary

Odpowiedzialność jest wyłączona, jeśli firma:

- zażądała od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (w szczególności wizy lub karty pobytu) – chyba że wiedziała, że przedstawiony dokument uprawniający do pobytu w Polsce został sfałszowany,

- przechowuje kopię tego dokumentu: przy zatrudnieniu na umowie o pracę – w aktach osobowych pracownika, na zasadach i przez okres obowiązkowego przechowywania tych akt; w razie zawarcia z cudzoziemcem umowy cywilnoprawnej – przez cały okres wykonywania przez niego pracy,

- w ciągu 7 dni zgłosiła cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, jeśli obowiązek taki wynika z przepisów (art. 13 ustawy z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, DzU z 2012 r., poz. 769).

Ponadto jeśli firma korzysta z usług podwykonawcy, powinna dołożyć szczególnej staranności. Musi go zwłaszcza poinformować o skutkach powierzania pracy cudzoziemcom przebywającym nielegalnie w Polsce oraz sprawdzić, czy podwykonawca zgłosił pracowników do ubezpieczeń społecznych. W ten sposób firma uwolni się od obciążenia, gdyby podwykonawca zatrudniał osoby nielegalnie przebywające u nas.

W przeciwnym wypadku, gdy wykonawca okaże się niewypłacalny, egzekucja wynagrodzenia będzie bezskuteczna, a także gdy będzie przemawiał za tym szczególny interes cudzoziemca, będzie zmuszony:

- wypłacić cudzoziemcowi zasądzone zaległe wynagrodzenia oraz związane z nim świadczenia,

- pokryć koszty przesłania należności cudzoziemcowi, który wyjechał z Polski,

- pokryć koszty wydalenia cudzoziemca (art. 7 ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).

Zasada ta dotyczy głównego wykonawcy oraz wszystkich wykonawców pośredniczących między wykonawcą a firmą, która powierzyła pracę cudzoziemcowi. Podmiot, który poniósł te koszty, mimo że nie zawarł umowy (o pracę, zlecenia) z cudzoziemcem, będzie mógł domagać się ich zwrotu od właściwego pracodawcy/zleceniodawcy w drodze regresu.