Przedsiębiorcy, przekazując swoje przedsiębiorstwo np. dzieciom, decydują się na różnego rodzaju rozwiązania: sprzedaż, wnoszenie wkładów niepieniężnych, a najczęściej na darowiznę jako rozwiązanie pozornie najprostsze i najmniej kosztowne. Może się jednak ono okazać niekorzystne, jeżeli przed darowizną przedsiębiorca nie rozważy jednej z najistotniejszych kwestii.
Jedna czynność prawna
Zgodnie z kodeksem cywilnym czynność prawna, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo (np. sprzedaż, wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki, darowizna), obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści tej czynności albo z przepisów szczególnych. W art. 551 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) wskazano, że w skład przedsiębiorstwa może wchodzić własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe. Oznacza to, że jeżeli, przenosząc przedsiębiorstwo, nie wyłączymy określonych składników majątku, to będą one korzystać z domniemania, wynikającego z art. 552 k.c., że przeprowadzona czynność prawna przeniosła skutecznie własność tych składników na inny podmiot.
Przedsiębiorstwo może być również przedmiotem darowizny – umowy o charakterze nieodpłatnym, zdefiniowanej w art. 888 k.c. Co do zasady, zawarcie takiej umowy, również gdy jej przedmiotem jest przedsiębiorstwo, pociąga za sobą konsekwencje w prawie podatkowym (głównie w podatku od spadków i darowizn, gdy obdarowanym jest osoba fizyczna albo w podatku dochodowym – w przypadku pozostałych podmiotów).
Bardzo korzystna podatkowo jest sytuacja, gdy zarówno darczyńca, jak i obdarowany są osobami fizycznymi. Mają wtedy dodatkowo prawo do skorzystania ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn (wynikającego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn). Dlatego, biorąc pod uwagę szybkość dokonania darowizny oraz niskie koszty, które trzeba ponieść, przedsiębiorcy wybierają tę drogę przekazania swoich przedsiębiorstw w ramach rodziny. Jest to niewątpliwie korzystna droga także w prawie podatkowym.
Bywa kosztowna
Szczególnie w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych lub handlowych, brak odpowiednich działań poprzedzających darowiznę może jednak prowadzić do skutków nieodwracalnych i kosztownych dla obdarowanego, a czasem również dla darczyńcy.