Gdyby jakimś cudem ocalał, powinien zostać umieszczony w „najgłębszej komnacie najwyższej wieży” niedawno otwartego Muzeum Historii Polski. Byłby to nasz skarb nad skarbami, coś jak Deklaracja niepodległości dla Amerykanów i ampułka ze świętym olejem, którym w Reims namaszczano królów Francji – wszystko w jednym. Każdy naród ma w swojej historii tylko jedną taką igłę, raz wbita w ziemię nie przestaje się obracać, nawlekać na siebie losów i postaci, zdarzeń i procesów. I już zawsze będzie w środku, nieusuwalna, choć z czasem znika z oczu pod wszystkimi tymi warstwami nici historii. Nie może być ideą, bitwą czy małżeństwem – to musi być przedmiot, rzecz. Jak ampułka czy kartka papieru. Początek jest równie niepozorny, co konkretny.