To odpowiedź na postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich, do którego wpływają skargi w sprawie braku systemowego uregulowania pomocy dla dorosłych osób z autyzmem.
Jedna ze skarg, obrazujących ten problem, dotyczy osoby chorej na autyzm atypowy, co było powodem umieszczenia jej w domu pomocy społecznej. Przebywa ona w domu pomocy społecznej o profilu dla osób przewlekle psychicznie chorych, ponieważ nie ma placówek o wyodrębnionym profilu dla osób z autyzmem. Ze względu na charakter choroby pensjonariusz powinien być objęty specjalną terapią, której z powodu braku środków finansowych dom pomocy społecznej nie był w stanie zapewnić i ograniczył się do permanentnej izolacji.
Rzecznik podkreśla, że art. 58 ustawy o pomocy społecznej określa profile domów pomocy społecznej, jednak nie ma wśród nich wyodrębnionego profilu placówek dla osób z autyzmem. To powoduje, że osoby z autyzmem są kierowane do placówek o profilu dla osób przewlekle psychicznie chorych. Pobyt w takiej placówce, często w wieloosobowych salach, przy braku odpowiedniej liczby wykwalifikowanej kadry, powoduje u osób z autyzmem (cierpiących na nadwrażliwość sensoryczną, nadpobudliwość, zaburzenia kontaktu, snu i inne) nasilenie zaburzeń zachowania, w tym agresji i autoagresji. W rezultacie osoby te zmuszane są do przyjmowania latami silnych leków psychotropowych, a często niezbędna staje się wielokrotna hospitalizacja w szpitalu psychiatrycznym. Wobec osób z tymi zaburzeniami często stosuje się przymus bezpośredni. Rzecznik podkreślił, że stanowi to naruszenie kilku artykułów Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169). Art. 15 zapewnia wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania, art. 16 Konwencji – nakłada na państwo obowiązek podejmowania odpowiednich środków w celu ochrony przed wszelkimi formami wykorzystywania, przemocy i nadużyć, a art. 19 Konwencji – gwarantuje prawo do prowadzenia życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczeństwo: prawo wszystkich osób niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie, wraz z prawem dokonywania wyborów, na równi z innymi osobami, w tym prawo podjęcia decyzji co do tego, gdzie i z kim będą mieszkać, podejmowanie odpowiednich środków w celu ułatwienia korzystania z tego prawa oraz pełnej integracji i uczestnictwa w życiu społeczeństwa (dostęp do usług świadczonych w domu i innych usług wsparcia w społeczności lokalnej, celem zapobiegania izolacji społecznej, dostęp do usług i urządzeń powszechnie dostępnych).
Także w Karcie Praw Osób z Autyzmem uchwalonej przez Parlament Europejski w 1996 r. wskazuje się, że osoby z autyzmem są bardziej zagrożone dyskryminacją, niż osoby dotknięte innymi niepełnosprawnościami. Państwo Polskie przyjęło również Kartę Praw Osób z Autyzmem (uchwała z dnia 12 lipca 2013 r. – M.P. z 2013 r., poz. 682).
- Karta stanowi potwierdzenie, że osoby z autyzmem nie mogą być dyskryminowane ani formalnie, ani faktycznie. Z zapisów Karty wynika, że osoby z autyzmem są osobami o specyficznych potrzebach, często różnych od potrzeb innych osób niepełnosprawnych i ta specyfika powinna być brana pod uwagę we wszystkich rozwiązaniach regulujących system wsparcia dla osób niepełnosprawnych - zaznacza RPO.
