Czy urzędnik zawsze ujawnia w oświadczeniu majątek małżonka

Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej (dalej ustawa antykorupcyjna) zakazuje osobom w niej wymienionym prowadzenia określonej działalności. Nakazuje jednocześnie (co pomóc ma m.in. w kontrolowaniu przestrzegania tego zakazu) informować przełożonych, poprzez składanie tzw. oświadczeń majątkowych o posiadanych zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach prawa handlowego, a ponadto o nabytym przez tę osobę albo jej małżonka od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mieniu, które podlegało zbyciu w drodze przetargu. A także o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz pełnieniu funkcji w spółkach lub spółdzielniach, o których mowa w art. 4 ustawy antykorupcyjnej, (czyli takiej działalności lub funkcjach, które co do zasady są tym osobom zabronione).

Kto składa oświadczenia

Obowiązek ten w służbie cywilnej dotyczy osób zajmujących stanowiska:

- kierownicze w urzędach naczelnych i centralnych organach państwowych, czyli stanowiska dyrektora generalnego, dyrektora departamentu (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz naczelnika wydziału (jednostki równorzędnej),

- kierownicze w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej, czyli stanowiska dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektora wydziału (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz głównego księgowego,

- kierownika urzędu i jego zastępcy – w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej,

- równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskami wymienionymi wyżej.

Obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego dotyczy też innych niż wymienieni wyżej członków korpusu sc zatrudnionych w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz wszystkich urzędników sc, zajmujących inne niż wymienione wcześniej stanowiska. Wszystkie te osoby oświadczenia o stanie majątkowym składać muszą przed objęciem stanowiska, a następnie, co roku do dnia 31 marca, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, a także w dniu opuszczenia stanowiska.

Wspólność małżeńska

Oświadczenie o stanie majątkowym dotyczy jednak nie tylko osób zobowiązanych do jego złożenia, ale także ich współmałżonków, choć oczywiście w ograniczonym zakresie. W oświadczeniu takim powinny, bowiem znaleźć się informacje nie tylko o majątku odrębnym osoby go składającej, ale także o majątku objętym małżeńską wspólnością majątkową. Zakres pojęcia majątku odrębnego (majątku osobistego) oraz majątku wspólnego określa w art. 31 i art. 33 Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej k.r.i.o.). Zgodnie z nim z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków >patrz ramka.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 121 ze zm.).

Ważne!

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba ze spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej (art. 34 k.r.i.o.).

Separacja znosi wspólność

Oczywiście nie każde małżeństwo musi mieć wspólność majątkową. Wspólność ta może być, bowiem zniesiona na podstawie orzeczenia sądowego albo na mocy stosownej umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Gdy do takiej sytuacji dojdzie, osoba zobowiązana do złożenia oświadczenia ujawnia w nim jedynie informacje o swoim majątku osobistym gdyż majątek wspólny małżonków wraz ze zniesieniem wspólności majątkowej przestaje istnieć. W piśmiennictwie zaleca się jednak, aby w oświadczeniu majątkowym zamieścić informacje o takim fakcie powołując się na dokument, który taką wspólność znosi.

Podobnie będzie w przypadku orzeczenia separacji. Zgodnie, bowiem z art. 54 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielczości majątkowej. Warto jednak pamiętać, że zniesienie separacji taką wspólność majątkową, co do zasady przywraca (z tą chwilą powstaje, bowiem między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy), chyba, że sąd w swoim orzeczeniu, na zgodny wniosek małżonków, ich rozdzielczość majątkową utrzyma.

Ubezwłasnowolnienie żony lub męża

Obowiązek ujawnienia w składanym oświadczeniu majątkowym informacji o majątku wspólnym małżonków nie istnieje także w przypadku ubezwłasnowolnienia (zarówno całkowitego jak i częściowego) lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. W takim przypadku, bowiem rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa. Skutek ten następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu oraz z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. I trwa do czasu uchylenia ubezwłasnowolnienia, oraz umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego.

Małżeństwo tylko formalne

Osoby zobowiązane do składania oświadczeń majątkowych mogą mieć niekiedy kłopoty z jego wypełnieniem jeszcze z jednego powodu a mianowicie braku współpracy współmałżonka, z którym są np. w nieformalnej separacji. W takiej sytuacji, bowiem uzyskanie od niego potrzebnych do wypełnienia oświadczenia informacji może być trudne albo niemożliwe. W piśmiennictwie, jeśli nie ma możliwości wspólnego wypełnienia oświadczenia majątkowego, zaleca się (D. Bąbiak- Kowalska, Z. Majewski, A. Piskorz-Ryń, Jakie błędy popełniamy najczęściej? Wspólnota 2006 r. nr 10 za A. Rzepecka- Gil Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, Komentarz, Wolters Kluwer Polska SA 2009 r.) uzyskanie od małżonka pisemnej deklaracji o braku chęci współdziałania w jego wypełnieniu. Gdyby i to okazało się niemożliwe, najlepszym rozwiązaniem w tej sytuacji byłoby skierowanie pisma do osoby analizującej oświadczenie (...) wyjaśniającego sytuacje życiową i wskazującego, dlaczego zeznanie jest niekompletne. ?

podstawa prawna: Art. 2 art. 10, ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. DzU z 2006 r., nr 216, poz. 1584 ze zm.)

podstawa prawna: Art. 31- 34, art. 52, art.54 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 2082 ze zm.)

podstawa prawna: Art. 124 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 2171 ze zm.)

Majątek osobisty

Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,