Już nie tylko polityczna presja Berlina czy Brukseli i nie tylko poczucie moralnego obowiązku mają przekonać kraje UE do lepszego traktowania uchodźców. Rządy będą do tego zmuszone wyrokami europejskich sądów i wizją kar finansowych. Ważne orzeczenie wydał właśnie Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, do którego mogą skarżyć się pokrzywdzeni w jednym z 47 państw europejskich. Sąd uznał, że trójka obywateli Tunezji, którzy chcieli azylu we Włoszech w czasie arabskiej wiosny w 2011 roku, została źle potraktowana i Rzym musi im zapłacić odszkodowania.
Tunezyjczycy uciekli przed chaosem w swoim kraju na włoską wyspę Lampedusa, gdzie wraz z tysiącami innych imigrantów byli przetrzymywaniu w fatalnych warunkach, urągających ich godności. Nie pozwolono im oddalać się poza ośrodek, nie przeanalizowano też właściwie wniosków o azyl. Włochy wykorzystały dwustronne porozumienie z Tunezją i wydaliły trójkę zainteresowanych wraz z grupą innych tunezyjskich uchodźców, nie wczytując się w szczegóły ich wniosków i nie badając, czy akurat oni konkretnie na azyl nie zasługują. Trybunał uznał, że Włochy naruszyły kilka punktów europejskiej konwencji praw człowieka.
– Wydany wyrok jest na czasie. Przypomina wszystkim 47 państwom Europy, że uchodźcy i imigranci muszą być traktowani jako indywidualne istnienia ludzkie z tymi samymi prawami podstawowymi, jakie przysługują wszystkim innym i jakie są gwarantowane w europejskiej konwencji praw człowieka – skomentował Thorbjorn Jagland, sekretarz generalny Rady Europy.
Sędziowie wydający wyrok wzięli pod uwagę fakt, że w analizowanym okresie Włochy musiały się zmagać z ogromną falą uchodźców na wyspie Lampedusa. Ale to nie usprawiedliwia niegodnych warunków przetrzymywania uchodźców. Trybunał podkreślił także, że umowy międzynarodowe nie stoją ponad indywidualnym prawem do ubiegania się o azyl.
To ma poważne konsekwencje dla europejskiej debaty o polityce migracyjnej. Po pierwsze, kraje UE, które zmagają się z bezprecedensowym napływem imigrantów, muszą starać się mimo wszystko zapewnić im godne warunki przyjęcia. Po drugie, nie mogą z góry decydować, że nie przyjmują uchodźców określonej narodowości, uznając, że kraj pochodzenia jest bezpieczny. Komisja Europejska planowała opracowanie wspólnej listy krajów bezpiecznych tak, aby uprościć procedury azylowe: tych z krajów bezpiecznych odsyłać od razu, a tych z niebezpiecznych poddawać dłuższej analizie. Nie będzie to jednak takie proste i Bruksela już ma tego świadomość. – Prawo do azylu ma charakter indywidualny i w ten sposób musi też być analizowany wniosek azylowy. Lista krajów bezpiecznych ma po prostu przyspieszyć procedurę uzyskiwania azylu dla najbardziej potrzebujących – tłumaczyła zamiary Brukseli Natasha Bertaud, rzeczniczka KE.
