Czeka nas 30 lat dominacji prawicy

Rzeczpospolita: Badania pokazują, że młodzi Polacy w wieku 18–24 lata są najbardziej niechętni emigrantom, a zarazem najmocniej popierają całkowity zakaz aborcji.

Prof. Henryk Domański: To jest zupełnie sprzeczne z prawidłowościami socjologicznymi, które zawsze mówiły, że młodzi ludzie są najbardziej otwarci i tolerancyjni. A jednak młodzież jest coraz bardziej prawicowa, i to nie tylko w Polsce. To prawidłowość widoczna na całym Zachodzie, przejawiająca się choćby w narastającym negatywnym stosunku do Unii Europejskiej.

Socjologia potrafi to jakoś wyjaśnić?

Teoria cyklicznego rozwoju mówi, że po wzroście lewicowości następuje zwrot w drugą stronę. I ta teoria dziś się sprawdza. Przełamanie lewicowe nastąpiło 50 lat temu, czyli dość dawno. Ewidentnym przypływem tej lewicowości, szczególnie w młodym pokoleniu, był rok 1968 i bunty studenckie w Paryżu czy Kalifornii. Dziś mamy do czynienia z wahnięciem w drugą stronę.

Jakie mogą być tego przyczyny?

Możemy jedynie snuć hipotezy. Od 2008 roku, po załamaniu systemów bankowych, trwa permanentny kryzys. Być może więc to wahnięcie jest związane właśnie ze sprawami ekonomicznymi. To wśród młodych ludzi panuje dziś największe bezrobocie, a zarazem to oni są najbardziej zagrożeni utratą pracy. Część z nich jeszcze nie ukończyła szkoły, ale wizja niepewnej przyszłości może ich przerażać. To pokolenie patrzy na świat pragmatycznie, emigrantów postrzegają więc jako zagrożenie.

Nie bardzo rozumiem, jak ma się kryzys gospodarczy do konserwatyzmu światopoglądowego?

To nie tylko kryzys gospodarczy, ale też kryzys Unii Europejskiej, kryzys demokracji w ogóle. Stąd podatność, szczególnie młodzieży, na prawicowe, konserwatywne nastroje, które wynikają z poczucia alienacji, przekonania, że demokracja nie jest ustrojem, który rozwiązuje wszelkie problemy. Młodzi nie mają pozytywnych doświadczeń z demokracją z czasów prosperity, natomiast mają z nią wiele złych skojarzeń. I stąd negatywny stosunek do wszelkich przejawów tolerancji, czego klasycznym przykładem jest ich podejście do aborcji.

Jak pan widzi przyszłość tego pokolenia?

Z wiekiem podobne nastroje wzrastają; im starszy jest człowiek, tym bardziej konserwatywny. To pokolenie nigdy więc nie będzie podatne na ideały lewicowe. Przez najbliższe 20–30 lat prawicowe podejście ugruntuje się zatem we wszystkich społeczeństwach europejskich. Nie ma żadnych podstaw, by twierdzić, że te nastroje w najbliższym czasie ulegną osłabieniu czy że nastąpi zwrot w drugą stronę.

Polityka Społeczeństwo