Zmiany w prawie cywilnym - podsumowanie 2017 r.

Polski ustawodawca kontynuował niestety dotychczasową nieprawidłową praktykę zmiany aktów prawnych za pomocą różnych ustaw, czasem (gdy chodzi o tytuły) zupełnie nie kojarzących się z przedmiotem zmian.

Kontynuowana jest również niestety praktyka nadawania kolejno wprowadzanym przepisom różnych ustaw, numerów z zastosowaniem „indeksów", zupełnie nieczytelna dla osób, nie mających na co dzień do czynienia z prawem.

Powyżej opisane metody i sposoby wprowadzania zmian przepisów, czynią polskie akty prawne niezrozumiałymi, wymagającymi wykładni, a zatem dostępnymi tylko dla prawników, wąskiego grona praktyków. Osoby bez wykształcenia prawniczego usuwane są poza margines, alienowane w rzeczywistości z grona świadomych adresatów norm prawnych.

Jednocześnie przecież obowiązkiem wszystkich adresatów jest stosowanie tych przepisów, które trudno odszukać i zrozumieć. Co gorsza, nie jest możliwe posługiwanie się drukowanymi, dostępnymi powszechnie wersjami najpotrzebniejszych kodeksów, gdyż ich zmiany są tak częste, że wydawnictwa nie nadążają z wypuszczaniem na rynek zaktualizowanych wersji ich tekstów.

Przeciętny adresat norm prawnych (a więc my wszyscy) musi wiedzieć i umieć korzystać z internetowych baz tekstów prawnych, gdyż każdy akt prawny, który nie jest na bieżąco aktualizowany, może okazać się nieaktualny.

Przechodząc do omawiania zmian kodeksu cywilnego, zostały one w mijającym roku dokonane ustawami, wymienionymi poniżej i nie kojarzącymi się z prawem cywilnym. Po raz kolejny więc ustawodawca zaskakiwał wprowadzając zmiany w ustawach o nazwach mało kojarzących się z ich rzeczywistą treścią.

Jako pierwszy przykład podaję ustawę z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz.U. 2016 poz. 2255), którą zmieniono dość istotne dla funkcjonowania przedsiębiorstw przepisy kodeksu cywilnego, dotyczące prokury.

Zgodnie z art. 1 w.w. ustawy, w Kodeksie cywilnym wprowadzono do art. 1094 § 11 w brzmieniu: „§ 11. Prokura może obejmować umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.". Przepis stanowi próbę rozwiązania problemów, zaistniałych po wydaniu przez SN uchwały Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 30.01.2015, III CZP 34/14), w myśl której „niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu".

Uchwała ta poddała w wątpliwość prawidłowość dotychczasowej praktyki wpisywania do KRS prokury łącznej niewłaściwej, co gorsza (dla obrotu gospodarczego), w jej uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził, że prokury udzielone niezgodnie z wykładnią przepisów o prokurze przyjętą w uchwale z dnia 30 stycznia 2015 roku, nawet w okresie poprzedzającym jej podjęcie, powinny zostać wykreślone na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o KRS.

Tymczasem praktyka udzielania prokury łącznej niewłaściwej utrwaliła się przez wiele lat jest stosowania, możliwość taka była i jest potrzebna w obrocie cywilnoprawnym. Komentowany przepis, umożliwiający prokurentowi wykonywanie czynności także albo wyłącznie z członkiem organu, należy uznać za usuwający wątpliwości co do dopuszczalności takiego określenia zakresu prokury, powstałe zwłaszcza po analizie uzasadnienia uchwały SN z roku 2015.

Użyte w przepisie art. 1094 § 11 k.c. pojęcie „członka organu zarządzającego" sugeruje, że przepis odnosić się będzie do wszelkich osób prawnych bez względu na to, czy są to spółki handlowe kapitałowe czy przedsiębiorcy, działający w innych formach prawnych.

W tej samej ustawie § 2 art. 1094 k.c. otrzymał brzmienie: „Kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury". Wprowadzenie tego przepisu jest logiczne, zwłaszcza ze względu na opisaną wyżej zmianę. Również tej zmianie należy przydać charakter porządkujący, aczkolwiek niektórzy komentatorzy wyrażają wątpliwości, czy będzie mieć on zastosowanie do prokury łącznej niewłaściwej.

Porządkujący charakter należy przypisać zmianie art. 1098 § 2 k.c., na podstawie którego zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej oraz prokury, o której mowa w art. 1094 § 11 także sposób jej wykonywania. Jest to konsekwencja opisanych wyżej zmian brzmienia przepisów, dobrze, że ustawodawca zauważył ich wzajemną korelację i konieczność sumarycznego uporządkowania ich treści.

Jako bardzo istotną dla adresatów prawa oceniam zmianę art. 115 k.c., (dokonaną w tej samej, co poprzednie, ustawie), dotyczącą sposobu oznaczania ostatniego dnia terminu do wykonania czynności. Zgodnie z zaktualizowanym brzmieniem tego przepisu, „jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą". Jeżeli zatem ostatni dzień terminu przypadałby na sobotę, ulega on przesunięciu do poniedziałku i to poniedziałek dopiero stanie ostatnim dniem terminu, o ile oczywiście poniedziałek nie okaże się być akurat dniem ustawowo wolnym od pracy. Gdyby tak się stało, termin upłynie dopiero we wtorek. Adresaci zyskują zatem 2 (czyli sobotę i niedzielę) a czasem wyjątkowo 3 dodatkowe dni do wykonania czynności (o ile konkretny poniedziałek okaże się dniem ustawowo wolnym od pracy).

W bieżącym roku, wyjątkowo, ze względu na wypadające w poniedziałek i wtorek Święta Bożego Narodzenia, gdyby termin do wykonania czynności przypadał na sobotę 23.12.2017, uległby przedłużeniu aż do środy 27.12.2017.

Zmiana ta poprawi sytuację prawną zwłaszcza tych podmiotów, które muszą złożyć pismo procesowe, ale ze względu na miejsce zamieszkania poza największymi miastami, nie mają praktycznej możliwości nadania go w sobotę. Kolejne zmiany kodeksu cywilnego nastąpiły w ustawie o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji z dnia 21 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1132)

W art.33 ustawy, nadano nowe brzmienie art. 4421 § 1 k.c. Obecnie brzmi on następująco: „Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę".

Zmieniony art. 442(1) k.c. będzie miał zastosowanie do roszczenia odszkodowawczego, choć w literaturze przedmiotu wyrażany jest pogląd, że przepis ten znajdzie zastosowanie w stosunku do wszystkich roszczeń majątkowych, opartych na ustawie o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji.

Kolejną ustawą, którą zmieniono kodeks cywilny, jest ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności z dnia 7 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 933).

Przepisem art. 1 ustawy nadano nowe brzmienie art. 6471 k.c. Obecnie przepis ten wprowadza w § 1, solidarną odpowiedzialność inwestora z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych. Warunkiem jest, aby szczegółowy przedmiot robót został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do ich wykonywania. Odpowiedzialność solidarna nie powstaje, jeśli inwestor w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia mu zgłoszenia, złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę.

Jednakże w myśl § 2, zgłoszenie, o którym mowa w § 1, nie jest wymagane, jeżeli inwestor i wykonawca określili w umowie, zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę.

Nadto § 3 znowelizowanego przepisu wprowadza ograniczenie odpowiedzialności inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, do wysokości nieprzekraczającej wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w § 1 albo 2. W takim przypadku odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w § 1 albo 2.