Oświadczenia majątkowe w gminie trzeba złożyć do końca kwietnia

Anna Puszkarska

Zgodnie z obowiązującym obecnie art. 24h ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) oświadczenie o swoim stanie majątkowym mają obowiązek złożyć: radny, wójt (burmistrz, prezydent miasta), zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy (chodzi tu o jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej), osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną, a także osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta (por. art. 39 ust. 2 u.s.g.).

Majątek wspólny i odrębny

Oświadczenia dotyczą majątku odrębnego wymienionych wyżej osób oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. To, które przedmioty majątkowe należą do majątku osobistego każdego z małżonków, a które do majątku wspólnego ustala się zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.).

Przykład:

Załóżmy, że oświadczenie majątkowe będzie składać radny gminy, który ożenił się w 2017 r. W składanym oświadczeniu powinien uwzględnić przedmioty należące do jego majątku osobistego albo objęte małżeńską wspólnością majątkową oraz pominąć przedmioty należące do majątku osobistego jego żony. Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania (czyli nie wcześniej) przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte tą wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego oraz dochody z majątku osobistego każdego z małżonków (por. art. 31 § 2 k.r.o.). Natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej oraz przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej (por. art. 33 k.r.o.). Gdyby więc żona radnego przed zawarciem małżeństwa nabyła np. mieszkanie, to po zawarciu małżeństwa należałoby ono do jej majątku osobistego, w związku z czym nie zostałoby wykazane w oświadczeniu majątkowym jej męża. Należy jednak zwrócić uwagę, że małżonkowie mogą – przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego – rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Taka umowa może poprzedzać zawarcie małżeństwa (art. 47 § 1 k.r.o.). Rozdzielność majątkowa powstaje także np. w razie orzeczenia separacji (art. 54 § 1 k.r.o.).

Co w formularzu

Oświadczenie majątkowe zawiera informacje o:

- zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków, komunalnej osoby prawnej lub od związku metropolitalnego mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych,

- dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu,

- mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 zł, a także

- zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 zł, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.

Wzory formularzy oświadczeń majątkowych osób wskazanych w art. 24h ust. 1 u.s.g., ustalone z uwzględnieniem zakazów wynikających z ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (dalej u.o.d.g.), zawarto w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r.

Przykład:

Załóżmy, że oświadczenie majątkowe składa pracownik urzędu gminy, wydający decyzje administracyjne na podstawie upoważnienia udzielonego mu przez wójta (art. 39 ust. 2 u.s.g.). Złożone przez niego oświadczenie powinno być zgodne ze wzorem zawartym w załączniku nr 2 do rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r.

Wójtowie, zastępcy wójtów, skarbnicy gmin, sekretarze gmin, kierownicy jednostek organizacyjnych gminy, osoby zarządzające i członkowie organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje w imieniu wójta muszą stosować się do ograniczeń przewidzianych w przepisach u.o.d.g. Zgodnie z art. 4 u.o.d.g. nie mogą m.in.:

- być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego (zakaz ten nie dotyczy sytuacji, gdy osoby te zostały zgłoszone do objęcia takiego stanowiska w spółce prawa handlowego przez: Skarb Państwa, inne państwowe osoby prawne, spółki, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50 proc. kapitału zakładowego lub 50 proc. liczby akcji, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki, inne osoby prawne jednostek samorządu terytorialnego lub związek metropolitalny – por. art. 6 ust. 1 u.o.d.g.),

- być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych,

- być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą bądź

- posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10 proc. kapitału zakładowego – w każdej z tych spółek.

Naruszenie zakazów z art. 4 u.o.d.g. przez osobę wydającą decyzje w imieniu wójta spowodowałoby jej zwolnienie bez wypowiedzenia (art. 5 ust. 2 i ust. 6 u.o.d.g.). Ograniczenia przewidziane w u.o.d.g. nie dotyczą natomiast radnych. W rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r. ustalono zatem odrębny wzór oświadczenia dla radnego gminy (załącznik nr 1) oraz dla wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje w imieniu wójta (załącznik nr 2). Za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Złożenie oświadczenia i skutki jego braku

Oświadczenie majątkowe, wraz z kopią zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za poprzedni rok i jego korektą, trzeba złożyć w 2 egzemplarzach, przy czym:

- radny składa je przewodniczącemu rady gminy,

- wójt i przewodniczący rady gminy – wojewodzie, a

- zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje w imieniu wójta –wójtowi.

Kolejne roczne oświadczenia, według stanu na 31 grudnia 2017 r., powinny zostać złożone do 30 kwietnia 2018 r. (art. 24h ust. 4-5 u.s.g.). W razie niedotrzymania tego terminu, odpowiednio przewodniczący rady gminy, wojewoda lub wójt – w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu – wezwie osobę, która nie złożyła oświadczenia, do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy 14-dniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania.

U.s.g. nie określa procedury skutecznego dostarczania wezwania. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 grudnia 2015 r. (sygn. II OSK 2420/15, LEX nr 2000015) przyjęto jednak, że, na zasadzie analogii, należy stosować w tym zakresie przepisy procedury administracyjnej o doręczeniach. Zgodnie z wyrokiem NSA z 12 sierpnia 2016 r. (sygn. II OSK 1237/16, LEX nr 2142027) dostarczenie wójtowi wezwania do złożenia oświadczenia majątkowego w dodatkowym terminie może nastąpić na adres urzędu gminy, bezpośrednio na ręce wójta lub upoważnionego do odbioru jego korespondencji pracownika, a także na adres domowy.

Niezłożenie oświadczenia, mimo upływu wskazanego wyżej dodatkowego terminu, przez radnego lub wójta powoduje wygaśnięcie mandatu, co stwierdza rada gminy w drodze uchwały. Natomiast w przypadku zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną bądź osoby wydającej decyzje w imieniu wójta, niezłożenie oświadczenia, mimo upływu dodatkowego terminu, powoduje utratę wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie do dnia jego złożenia.

W wyroku Sądu Najwyższego z 4 listopada 2008 r. (sygn. II PK 80/08, OSNP 2010/7-8/91) stwierdzono jednak, że z przepisów tych nie wynika możliwość żądania przez pracodawcę zwrotu wynagrodzenia wypłaconego podwładnemu za wykonaną pracę na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Jeżeli skarbnik gminy nie złoży w terminie oświadczenia majątkowego, rada gminy odwołuje go, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia. Natomiast niezłożenie w terminie oświadczenia przez sekretarza gminy, zastępcę wójta, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osobę zarządzającą i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną bądź osobę wydającą decyzje w imieniu wójta powoduje odwołanie albo rozwiązanie umowy o pracę z tą osobą. Odwołanie i rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika jego podstawowych obowiązków.

Analiza i udostępnienie w BIP

Po złożeniu oświadczenia majątkowego, osoba, której je złożono, dokonuje analizy zawartych w nim danych oraz przekazuje jeden egzemplarz oświadczenia urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która złożyła oświadczenie. Analizy danych zawartych w oświadczeniu dokonuje także naczelnik urzędu skarbowego.

W razie podejrzenia, że osoba składająca oświadczenie podała w nim nieprawdę lub zataiła prawdę, podmiot dokonujący analizy zwraca się do Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Informacje zawarte w oświadczeniu są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania składającego oświadczenie i o miejscu położenia nieruchomości. Wojewoda i przewodniczący rady gminy przekazują wójtowi kopie oświadczeń, które im złożono, a jawne informacje zawarte w oświadczeniach udostępnia się w Biuletynie Informacji Publicznej.

podstawa prawna: art. 24h-24l, art. 39 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1875 ze zm.)

podstawa prawna: art. 31-54 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 682)

podstawa prawna: art. 2 pkt 6, art. 4, art. 5 ust. 1 pkt 3, ust. 2-3 i ust. 6, art. 6 ust. 1, art. 9 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1393)

podstawa prawna: rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 2020)