Wszystko o Witkacym

Kronika życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza", wydana przez PIW w serii „Dzieła zebrane" Witkacego, to niezwykle ważna, a zarazem zaskakująca książka.

Publikacja: 16.02.2018 16:00

Wszystko o Witkacym

Foto: materiały prasowe

Z jednej strony kompendium wiedzy, sumujące stan współczesnych badań nad fenomenem twórczości i osobowości pisarza, dramaturga, awangardowego artysty, ekscentryka i filozofa wizjonera, który od początku XX w. nie przestaje inspirować. Z drugiej książka niemieszcząca się w formule encyklopedyczno-faktograficznej, bo emanująca pasją witkacologów i ich emocjami. Gatunkowo to intrygujący miks, który łączy naukowe opracowanie z żywą narracją, przechodzącą płynnie od faktów do erudycyjnych szkiców czy wręcz fabularyzowanej biografii.

Na kronikę składają się trzy części. Początek to genealogia rodziny Witkiewiczów, spisana przez nieżyjącą już wybitną badaczkę Annę Micińską, dopełniona historią rodu Marii z Pietrzkiewiczów. Druga część stanowi trzon książki i dzieli się na dwa okresy. Autorką opracowania lat 1885–1918 jest także Anna Micińska, a okres 1918–1939 to efekt pracy największego dziś autorytetu wśród witkacologów prof. Janusza Deglera.

Pierwszy wariant kroniki był opublikowany w 1985 r. z okazji obchodów setnej rocznicy urodzin Witkacego. Od tamtej pory wiedza o jego życiu i twórczości znacznie się poszerzyła. Obecna wersja, w obu częściach zaktualizowana, uwzględnia późniejsze rozległe badania, odkrycia i publikacje nieznanych wcześniej materiałów, m.in. listów do żony i potężnego bloku korespondencji.

Trzecia część kroniki obejmuje teksty poświęcone kluczowym, zdaniem autorów, wątkom w biografii Witkiewicza: egzaminowi maturalnemu, studiom w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, samobójstwu Jadwigi Janczewskiej, wyprawie w tropiki, służbie w armii carskiej, małżeństwu z Jadwigą Unrug oraz samobójczej śmierci 18 września 1939 r. we wsi Jeziory na Polesiu.

Kronikę dopełnia ponad 200 zdjęć, wartych odrębnej publikacji. Na jej okładce umieszczono pastel Witkacego z egzotycznym pejzażem cejlońskim, reminiscencją jego wyprawy z 1914 r. razem z przyjacielem Bronisławem Malinowskim, przyszłym sławnym antropologiem i autorem „Życia seksualnego dzikich". Zachęca natychmiast do odszukania tego wątku w studium amerykańskiego teatrologa Daniela Geroulda, który zrekonstruował przebieg egzotycznej wyprawy przez Ocean Indyjski, Cejlon do Australii i Nowej Gwinei.

Nie była to wyprawa podjęta z czystej chęci przygód. Malinowski chciał wyrwać przyjaciela z głębokiej depresji po samobójstwie narzeczonej. Dlatego zaproponował Witkacemu udział w swej ekspedycji. A dla Witkacego podróż stała się okazją do poznania odległych krajobrazów, zwyczajów i wierzeń, które potem inspirowały jego malarską i literacką twórczość. Ale mimo nowych mocnych przeżyć w trakcie wyprawy nadal nie opuszczały go myśli samobójcze i niejedną noc spędził z browningiem u skroni.

Koniecznie trzeba też skonfrontować badania Geroulda z lat 90. ze zaktualizowaną środkową częścią książki, bo tam znajdziemy wyjaśnienie, dlaczego po tej fascynującej, lecz wyczerpującej wyprawie przyjaciele rozstali się skłóceni i na lata podzieleni. Prawdopodobnie poróżniła ich polityczna ocena wybuchu I wojny. Malinowski chciał, mimo wydarzeń w Europie, kontynuować swą naukową wyprawę, a Witkiewicz zdecydował się wrócić i zaangażować w walkę o Polskę. Chciał walczyć z Niemcami po stronie... Rosji.

Kronika została tak skonstruowana, że niepostrzeżenie skłania do wiązania kolejnych ogniw tej niezwykłej biografii.

„Kronika życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza", oprac. Anna Micińska, Janusz Degler, Stefan Okołowicz, Tomasz Pawlak, PIW

PLUS MINUS

Prenumerata sobotniego wydania „Rzeczpospolitej”:

prenumerata.rp.pl/plusminus

tel. 800 12 01 95

Z jednej strony kompendium wiedzy, sumujące stan współczesnych badań nad fenomenem twórczości i osobowości pisarza, dramaturga, awangardowego artysty, ekscentryka i filozofa wizjonera, który od początku XX w. nie przestaje inspirować. Z drugiej książka niemieszcząca się w formule encyklopedyczno-faktograficznej, bo emanująca pasją witkacologów i ich emocjami. Gatunkowo to intrygujący miks, który łączy naukowe opracowanie z żywą narracją, przechodzącą płynnie od faktów do erudycyjnych szkiców czy wręcz fabularyzowanej biografii.

Pozostało 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Plus Minus
Decyzje Benjamina Netanjahu mogą spowodować upadek Izraela
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Plus Minus
Prawdziwa natura bestii
Plus Minus
Śmieszny smutek trzydziestolatków
Plus Minus
O.J. Simpson, stworzony dla Ameryki
Plus Minus
Upadek kraju cedrów