Cezary Morawski w Teatrze Polskim we Wrocławiu: Sezon w piekle

Czytaj także: Morawski kontra "Wycinka" Lupy

Rzeczpospolita: Konkurs na dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu wzbudził ogromne emocje. W ciągu dwóch kadencji dyrekcji Krzysztofa Mieszkowskiego powstało wiele głośnych spektakli prezentowanych w kraju i za granicą. I kiedy ten teatr stał się jedną z ważniejszych scen w Polsce, do konkursu na nowego szefa zgłosiło się zaledwie kilku teoretyków teatru i praktyk, czyli pan. Zastanawiał się pan dlaczego?

Myślałem, że wystartuje przynajmniej kilkunastu chętnych. Tak jak było w Krakowie, Bielsku-Białej czy Katowicach. To, że we Wrocławiu byłem jednym z zaledwie dwóch praktyków teatru, też mnie zdziwiło. Mam zresztą własną teorię na ten temat. Każdy twórca teatralny, który stanąłby do konkursu i ten konkurs wygrał, chciałby mieć pełen wpływ na kształt artystyczny teatru i zapewne nie powołałby Krzysztofa Mieszkowskiego na zastępcę dyrektora do spraw artystycznych, bo byłaby to dwuwładza. Ale plany dyrektora Mieszkowskiego i grupy faworyzowanych przez niego aktorów do tego właśnie zmierzały. Krzysztof Mieszkowski zawsze podkreślał, że chciałby pozostać na stanowisku dyrektora artystycznego.

A fakt udanego startu w wyborach z ramienia Nowoczesnej nie mógł być odebrany jako zakończenie jego przygody teatralnej?

Wielu tak myślało, ale pan Mieszkowski mimo swojego zaangażowania politycznego chciał pozostać dyrektorem, nie startując w konkursie.

Może czuł, że nie ma szans na wygraną, bo nie ma wyższego wykształcenia?

Rzeczywiście konkurs przewidywał warunek wyższego wykształcenia kandydatów. Jest ono zresztą powszechnie wymagalne przy rekrutacji na znacznie mniej odpowiedzialne stanowiska, tu nie powinno to nikogo dziwić. Warto jednak przypomnieć, że kilka lat temu Ministerstwo Kultury złożyło Mieszkowskiemu bardzo dogodną ofertę: on pozostaje dyrektorem artystycznym, organizator poszukuje dyrektora naczelnego. Z planów nic nie wyszło, Krzysztof Mieszkowski nigdy nie zrezygnował z obu funkcji. Były dyskusje, przepychanki, w wyniku których postanowiono ogłosić konkurs.

Myślę, że pański poprzednik fakt ogłoszenia konkursu potraktował bardzo emocjonalnie. Podjął kilka ryzykownych decyzji artystycznych, które okazały się sukcesem i wywindowały Teatr Polski wysoko. Stąd w jednym z wywiadów powiedział: „Teatr Polski to ja".

I w tym jest cały problem. Teatru Polskiego nie stworzył przecież Krzysztof Mieszkowski. To instytucja z wieloletnią tradycją i historią, która zapisała się ważnymi wydarzeniami artystycznymi i dyrekcjami, m.in. Zygmunta Hübnera, Jerzego Grzegorzewskiego, Igora Przegrodzkiego, który przeprowadził ją przez trudne czasy stanu wojennego, Jacka Bunscha, który wsławił się spektaklami Gombrowicza, Witkacego czy głośną inscenizacją „Dzieci Arbatu", którą do dziś mam przed oczami. To też czasy Pawła Miśkiewicza i epoka Jacka Wekslera, dzięki któremu w tym teatrze pojawili się Jerzy Jarocki i Krystian Lupa.

Pana przeciwnicy mówią, że konkurs był ustawiony, że od razu było wiadomo, że pan go wygra.

Ci, którzy odpadli, oraz ich zwolennicy zawsze wysuwają tezy, że wszystko było ustawione. W przypadku Wrocławia rzecz jest o tyle jasna, że gdyby konkurs był ustawiony pode mnie, nie musiałbym startować w nim dwukrotnie, a jak wiadomo, pierwszy nie został rozstrzygnięty. Przygotowywałem się do konkursu rzetelnie, wykorzystując swoje doświadczenie aktorskie, reżyserskie i menedżerskie.

A w prasie w większości artykułów występował pan głównie jako „znany aktor serialowy".

Obecnie powszechny jest trend, że liczy się tylko „tu i teraz", nieważna jest przeszłość i dorobek często kilkudziesięciu lat. Nie można się na to zgodzić. Kilkanaście lat pracy w warszawskim Teatrze Współczesnym, do którego angażował mnie Erwin Axer, i tyle samo w Powszechnym Zygmunta Hübnera dla moich oponentów w ogóle się nie liczyły. Podobnie jak wieloletnia praca w Akademii Teatralnej czy organizowanie Międzynarodowego Festiwalu Szkół Teatralnych i nawiązanie kontaktów z podobnymi uczelniami i wybitnymi reżyserami na świecie zostały nagle unieważnione, wymazane. Dla wygody argumentacji przeciwników stałem się teraz wyłącznie aktorem serialowym i komediowym.

Wiem, że nie było ceremonii przekazania dyrekcji, ale czy miał pan okazję do spotkania z Krystianem Lupą?

Tylko podczas przesłuchania konkursowego. Potem nie. Myślałem, że spotkam się z nim po próbie wznowieniowej „Wycinki", ale ostatecznie do tego nie doszło. Rozminęliśmy się.

Po rewelacyjnej „Wycince" bardzo czekałem na jego inscenizację „Procesu"...

Wszyscy czekali. Ja też. Dosyć szybko się okazało, że tego spektaklu nie będzie.

Bo konkurs wygrał Cezary Morawski?

Nie, nie dlatego. Raczej dlatego, że Krzysztof Mieszkowski przestał być dyrektorem artystycznym Teatru Polskiego. Już na początku 2016 roku pan Krystian Lupa zapowiedział, że jeśli ogłoszony zostanie konkurs na nowego dyrektora teatru, on rezygnuje z wystawienia „Procesu". W kwietniu 2016 roku dyrektor Mieszkowski podpisał z Krystianem Lupą aneks do umowy, zezwalający reżyserowi na odstąpienie od realizacji spektaklu. I tak się stało. 23 sierpnia 2016 roku, dzień po ogłoszeniu wyników konkursu, Krystian Lupa podpisał oświadczenie, że rezygnuje z reżyserii „Procesu" Kafki. Lupa zrezygnował z realizacji, zanim objąłem funkcję dyrektora teatru. A więc powodem nie były moje decyzje. Gdyby ktokolwiek inny wygrał konkurs, sprawa wyglądałaby podobnie.

Po tym, co pana spotkało, nie żałuje pan startu w konkursie?

Nie, nie żałuję, bo nie ma we mnie zgody na to, żeby nagonka, napaść w mediach społecznościowych, miała decydować, wbrew obowiązującemu prawu, o mojej przyszłości zawodowej, czy o czyjejkolwiek. Nie zgadzam się z tym w trosce o losy każdego człowieka, którego można byłoby na takich samych zasadach zaszczuć, przestraszyć i zniechęcić do podejmowania ważnych dla jego rozwoju zawodowych wyzwań. Zawsze powtarzam, że to, co mnie nie zabije, to mnie wzmocni. Widzę, że jest szansa na zrobienie dobrego teatru, i będę do tego dążył.

Jako widzowi bardzo podobała mi się linia programowa Krzysztofa Mieszkowskiego. Pewnego rodzaju awangarda, otwartość na eksperyment, kilkunastogodzinne „Dziady", spektakle Lupy.

Nie miałem zamiaru odcinać się od tego repertuaru, uważam jednak, że jest on pewnym ograniczeniem. Oferta artystyczna tak wielkiej instytucji jak Teatr Polski we Wrocławiu powinna być znacznie szersza. Proponowałem odejście od jednotorowości, jaka ostatnio tu panowała, od zacierania różnicy między sceną główną a Sceną na Świebodzkim czy sceną kameralną. Publiczność domaga się znacznie bardziej zróżnicowanego repertuaru i taki należy się widzom Dolnego Śląska i Wrocławia. Taka była moja idea. Nie chciałem ograniczać się do repertuaru, który proponował mój poprzednik i reżyserzy z nim współpracujący. Najbardziej kuriozalne jest to, że teraz muszę walczyć, by repertuar Krzysztofa Mieszkowskiego pozostał na afiszu. To jest zdumiewające.

Bo odchodzą aktorzy.

Niektórzy bawią się ze mną w kotka i myszkę albo jeszcze inaczej... O godzinie 9 rano dowiaduję się, że jeden lub dwoje aktorów są na zwolnieniach lekarskich, a w ciągu kilku godzin nie można przecież zrobić nagłego zastępstwa, nie mówiąc już o zmianie dekoracji. Z powodu nagłych zwolnień lekarskich musiałem odwołać w ciągu ostatnich kilku tygodni pięć spektakli. To ewenement na polskich scenach.

Wieści z Teatru Polskiego przypominają codzienne relacje z frontu walki.

To zasługa współpracującej niegdyś z Teatrem Polskim lokalnej recenzentki. Narracja jest jednostronna, pełna półprawd i niedomówień. Czytam wierutne brednie, teksty pełne pogardy, konfabulacje. Teraz bezpardonowa walka ze mną i obwieszczanie, że za chwilę zostanę zwolniony, jest trendy.

Ale zwalnia pan ludzi.

Najpierw ogłoszono, że zwalniam wszystkich dyscyplinarnie, i nikt nigdy tego nie sprostował, podobnie jak pozostałych przekłamań. Zwalniam, ale nie w takich ilościach, jak podają media. Niektórzy, jak Bartosz Porczyk, jeszcze przed moim przyjściem postanowili przenieść się do Warszawy. Przy każdym nowym dyrektorze zmienia się także zespół i to jest powszechna praktyka. Zwalniam czwórkę aktorów, a pozostałe to osoby z administracji.

Prasa podała, że zwolnił pan 11 osób.

O jedną więcej. Dyscyplinarnie został zwolniony jedynie kierownik literacki teatru Piotr Rudzki. Za konfliktowanie zespołu i publiczności i nieustanne publiczne działanie na szkodę instytucji. Uważnie natomiast przyglądam się temu, co tu się działo, i przekonuję się, że wiele w polityce kadrowej było postawione na głowie.

Na przykład?