Rolnictwo ekologiczne ma przyszłość

Popyt na produkty ekologiczne na świecie rośnie bardzo szybko, a ich podaż nadal za nim nie nadąża.

Publikacja: 20.06.2018 21:00

Rolnictwo ekologiczne ma przyszłość

Foto: Adobe Stock

Zmiany w rolnictwie wymuszane są przez bezpieczeństwo żywności na świecie i zrównoważony rozwój oparty na wzroście produkcji żywności rolnej oraz redukcji tzw. długu ekologicznego (wykorzystanie zasobów ziemi przekraczające zdolność planety do ich odtworzenia – red.). Obecne trendy światowe to rolnictwo zrównoważone oraz – bardziej restrykcyjne – ekologiczne.

Zużycie produktów ekologicznych w ostatniej dekadzie wzrosło dwukrotnie, a popyt nadal przewyższa podaż. W 2014 r. rynek produktów ekologicznych UE urósł o 7,4 proc., a więc bardzo szybko, a sprzedaż detaliczna sięgnęła 24 mld euro.

Rolnictwo ekologiczne może liczyć również na szybko rosnący popyt w USA i szybko rosnącą infrastrukturę wsparcia. Dzięki temu jest wiodącą technologią w działaniach wielu organizacji publicznych i prywatnych.

Na świecie obserwuje się dynamiczny rozwój rolnictwa ekologicznego i powierzchni upraw. Dane pokazują, że jeszcze w 1999 r. obszar przezeń wykorzystywany sięgał 11 mln ha i do 2015 r. wzrósł niemal pięciokrotnie. Obecnie na świecie uprawia się w sposób ekologiczny ok. 1 proc. gruntów rolnych, najwięcej w Oceanii – 22,8 mln ha (5,4 proc. powierzchni użytków rolnych i 45 proc. światowych powierzchni upraw ekologicznych) oraz w Europie – 12,7 mln ha (odpowiednio 2,5 proc. i 25 proc.). Kolejne miejsca zajmują Ameryka Łacińska (6,7 mln ha), Azja (4 mln ha), Ameryka Północna (3 mln ha) i Afryka (1,7 mln ha).

Lider z antypodów

W UE 6,2 proc gruntów rolnych ma charakter ekologiczny. Kraje, które przeznaczyły największą część swojej powierzchni pod taką uprawę to... Liechtenstein (30,2 proc.) i Austria (21,3 proc.). Na świecie największą powierzchnię upraw ekologicznych ma Australia (22,7 mln ha) przed Argentyną (3,1 mln ha), USA (2 mln ha), Hiszpanią, Chinami, Włochami, Francją, Urugwajem, Indiami i Niemcami. Na kraje te przypada aż trzy czwarte takich obszarów rolnych na świecie. W 2015 r. w Australii powierzchnia upraw ekologicznych zwiększyła się o 4,4 mln ha, ale aż 97 proc. użytków rolnych to ekstensywne tereny do wypasu.

Na całym świecie, obok 51 mln ha ekologicznych terenów uprawnych gospodarka ekologiczna obejmuje 40 mln ha dzikich obszarów, gdzie jest hodowla pszczół i zbiera się rośliny rosnące na stanowiskach naturalnych. To także tereny z akwakulturą (uprawy i hodowle wodne – red.), lasy i pastwiska. Najwięcej dzikich obszarów ekologicznych znajduje się w Finlandii (12,2 mln ha), Zambii (6,6 mln ha) i Indiach (3,7 mln ha).

Na świecie tereny trawiaste/pastwiskowe zajmują 33,1 mln ha. Prawie 60 proc. użytków rolnych jest w Europie, a następnie w Azji (22 proc.) i Ameryce Północnej (14 proc.). Większość z nich przeznaczona jest do uprawy zbóż, w tym ryżu (ok. 4 mln ha), zielonej paszy (2,5 mln ha) i nasion oleistych (1,2 mln ha). W mniejszym zakresie – upraw włókienniczych i roślin strączkowych.

W ciągu ostatniej dekady powierzchnia obszaru ekologicznego w UE wzrastała o około 500 tys. ha na rok. W Europie zarejestrowano 185 tys. gospodarstw ekologicznych.

Obecnie ekologiczne uprawy wieloletnie są na ponad 4 mln ha, co stanowi 2,5 proc. wszystkich ziem pod rośliny wieloletnie na świecie i 8 proc. ekologicznych gruntów rolnych (badanie FiBL, 2017 r.). W porównaniu z raportem OTATrade 2014 odnotowano wzrost o ponad 640 tys. ha, czyli o 18,9 proc.

Trwałe użytki rolne mają większy udział w rolnictwie ekologicznym niż w całym rolnictwie, gdzie 3 proc. całości. Większość pól uprawnych pod rośliny wieloletnie znajduje się w Europie (1,4 mln ha), następnie w Afryce (0,9 mln ha) i Ameryce Łacińskiej (0,8 mln ha).

Najwięcej w ten sposób uprawia się kawy (0,9 mln ha, czyli jedną czwartą gruntów ekologicznych upraw wieloletnich), oliwek (0,7 mln ha), orzechów (0,4 mln ha), owoców tropikalnych i subtropikalnych (prawie 0,4 mln ha) i winogron (0,3 mln ha).

Globalny rynek

Liderem rynku produktów ekologicznych są Stany Zjednoczone, z wartością 36 mld euro, czyli ponad połową sprzedaży produktów ekologicznych na świecie. Sporo przypada na Niemcy (9 mld euro), Francję (5,5 mld euro) i Chiny (5 mld euro). W 2015 r. większość głównych rynków odnotowała dwucyfrowy wzrost. Największy udział produktów ekologicznych ma Dania (8,4 proc. rynku żywności), a najwyższe wydatki per capita są w Szwajcarii (262 euro).

87 krajów spośród 179 prowadzących działalność ekologiczną ustanowiło unikalne standardy w tej dziedzinie. Globalny system handlu rolnego USDA (GATS) pokazuje, że wartość eksportu produktów ekologicznych sięgnęła w 2016 r. 578 mln dol. 55 proc. w USA przypadało na jabłka, sałatę, winogrona, truskawki i szpinak.

Jednocześnie w 2016 r. import produktów ekologicznych sięgnął 1,7 mld dol. Około 68 proc. jego wartości przypadało na kawę organiczną, soję, banany, oliwę z oliwek i kukurydzę.

Normy i wsparcie polityczne

Zgodnie z prawodawstwem UE i USA produkcja ekologiczna jest ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności łączącym najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych i standardów dobrostanu zwierząt. W rolnictwie ekologicznym nie wolno stosować syntetycznych środków ochrony roślin, nawozów sztucznych, zapraw nasiennych, sztucznych koncentratów, organizmów genetycznie modyfikowanych (ang. GMO), pasz przemysłowych ani promieni jonizujących.

Każdy podmiot gospodarczy który produkuje, przechowuje, przywozi z kraju trzeciego lub wprowadza na rynek produkty rolnictwa ekologicznego zobowiązany jest do zgłoszenia tej działalności właściwym organom państwa członkowskiego, w którym działalność jest wykonywana.

W UE ogólne zasady dotyczące produkcji ekologicznej, a także przetwarzania, dystrybucji, etykietowania produktów i kontroli regulowane są przez rozporządzenie Rady WE nr 834/2007. W USA kompleksowe regulacje podlegają przepisom federalnym 7 CFR 205 USDA NOP z 2011 r. USA i UE badają możliwości wielostronnego uznania ekologicznych systemów kontroli. 1 czerwca 2012 r. weszło w życie porozumienie pomiędzy UE a USA o wzajemnym uznawaniu oznakowań żywności ekologicznej pod określonymi warunkami. Ponadto Komisja Europejska, zmieniając rozporządzenie WE 1235/2008, uwzględniła Stany Zjednoczone jako równoważny kraj trzeci.

W Polsce dominują Warmia i Mazury

W naszym kraju uprawy ekologiczne zajmują powierzchnię 537 tys. ha. Największe rejony zlokalizowane są w województwie warmińsko-mazurskim (109 tys. ha) i zachodniopomorskim (101 tys. ha), co stanowi 39 proc. powierzchni użytków ekologicznych w Polsce. Najmniejsze – w województwie opolskim (3 tys. ha) i śląskim (5 tys. ha).

Największą powierzchnię ekologiczną zajmują rośliny na paszę (173 tys., czyli 32,2 proc), przed łąkami i pastwiskami (137,5 tys. ha; 25,6 proc.). Uprawy zbóż stanowią 18,9 proc. powierzchni.

Mocno rośnie areał z ekologicznymi warzywami (52 tys. ha), natomiast udział upraw sadowniczych i jagodowych w 2016 r. zmalał i wynosi mniej niż 7 proc. Odnotowano zwiększenie produkcji zbóż (+17 proc.), owoców (+15,7 proc.), warzyw (42,4 proc.) i ziemniaków (+20,2 proc.).

Dr inż. Kamila Bokszczanin pracuje w Samodzielnym Zakładzie Sadownictwa na Wydziale Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

Zmiany w rolnictwie wymuszane są przez bezpieczeństwo żywności na świecie i zrównoważony rozwój oparty na wzroście produkcji żywności rolnej oraz redukcji tzw. długu ekologicznego (wykorzystanie zasobów ziemi przekraczające zdolność planety do ich odtworzenia – red.). Obecne trendy światowe to rolnictwo zrównoważone oraz – bardziej restrykcyjne – ekologiczne.

Zużycie produktów ekologicznych w ostatniej dekadzie wzrosło dwukrotnie, a popyt nadal przewyższa podaż. W 2014 r. rynek produktów ekologicznych UE urósł o 7,4 proc., a więc bardzo szybko, a sprzedaż detaliczna sięgnęła 24 mld euro.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Opinie Ekonomiczne
Witold M. Orłowski: Gospodarka wciąż w strefie cienia
Opinie Ekonomiczne
Piotr Skwirowski: Nie czarne, ale już ciemne chmury nad kredytobiorcami
Ekonomia
Marek Ratajczak: Czy trzeba umoralnić człowieka ekonomicznego
Opinie Ekonomiczne
Krzysztof Adam Kowalczyk: Klęska władz monetarnych
Opinie Ekonomiczne
Andrzej Sławiński: Przepis na stagnację
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił