Mieczysław Groszek: Polska ma szansę stać się regionalnym centrum FinTech

Innowacje finansowe w szybkim tempie zmieniają obraz sektora finansowego na całym świecie. I tak jak przez niemal cały XX wiek państwa i miasta na całym świecie dążyły do budowy na swoim terytorium lokalnych lub globalnych centrów finansowych (o różnym profilu), tak dziś trwa rywalizacja w obszarze innowacji finansowych opartych na najnowocześniejszych technologiach zwanych fintech i stworzenia akceleratorów rozwoju na bazie przyspieszonego rozwoju wytwórców tych technologii.

O ile kluczowym elementem klasycznie rozumianego centrum finansowego są uznane instytucje finansowe, na przykład banki i firmy ubezpieczeniowe, o tyle centrum innowacji finansowej ma znacznie szerszą formułę określaną często jako FinTech Hub. Składa się on zarówno z tradycyjnych, lecz świadomych znaczenia innowacji instytucji finansowych, jak i (a może przede wszystkim) ze start-upów fintechowych świadczących, bezpośrednio lub pośrednio, usługi finansowe lub dostarczających jedynie technologię lub inne rozwiązania (np. marketingowe) dla instytucji finansowych.

Warunkiem sukcesu jest kooperacja (o różnej intensywności) starych i nowych graczy, która w efekcie przynosi wartość obu stronom i całej gospodarce. O ile w poprzednich latach banki często postrzegały start-upy fintechowe jako zagrożenie, o tyle aktualnie wiodącą strategią jest współpraca w bardzo różnorodnych modelach i konfiguracjach.

Banki posiadają rozbudowaną infrastrukturę, której start-upy nie są w stanie i nie chcą budować. Są natomiast w stanie oferować wartość dodaną lub produkty, które bazować będą na bankowej infrastrukturze. Banki poza tym posiadają olbrzymią bazę klientów, których z oczywistych względów nie mają start-upy.

Dlatego dziś banki skupiają się na szukaniu wydajnego modelu współpracy. Rozpoczęła się nawet pewnego rodzaju rywalizacja między bankami o pozyskanie do współpracy najlepszych start-upów, a wszystkie wiodące banki o znaczeniu globalnym posiadają własne fundusze inwestujące w fintech lub programy akceleracyjne (np. Santander, Commerzbank, Citibank, HSBC, BBVA).

Jak robią to inni

Silny sektor finansowy jest dobrą bazą sprzyjającą, lecz niewystarczającą, aby zbudować prężny ekosystem fintech. Dowodem na to jest pozycja Berlina, który nie jest rozwiniętym centrum, lecz ma dużo silniejszą pozycję w obszarze innowacji finansowych niż Frankfurt, który próbuje w tym zakresie dogonić Berlin.

Nie tylko miasta niemieckie są świadome potrzeby budowania hubów fintech. Większość znaczących miast europejskich przy wsparciu rządów podjęła już rywalizację w tym obszarze.

Poza Londynem, który aspiruje do miana globalnej stolicy innowacji finansowej, są to między innymi Luksemburg, Madryt, Kopenhaga, Bruksela, Zurych, Genewa, Dublin, Sztokholm. Każdy z ośrodków ma swoją specyfikę i specjalizację.

Przykładowo: Luksemburg pozycjonuje się jako hub innowacyjnych usług płatniczych, natomiast centra szwajcarskie to głównie tzw. insurence tech i wealth management.

Na szczególną uwagę zasługuje Sztokholm, który uchodzi za europejską fabrykę tzw. jednorożców (także w branży fintech), czyli start-upów o wycenie przekraczającej 1 mld dol. W ciągu ostatnich lat w mieście tym powstało aż pięć takich podmiotów (Skype, Spotify, King, Mojang oraz Klarna). Biorąc pod uwagę niewielki rozmiar Sztokholmu, jest to wynik imponujący, a jednocześnie okoliczność, która sprawia, że Sztokholm uznawany jest za wiodący na kontynencie fintech hub.

Polski sektor finansowy dobrą bazą do innowacji

Nasuwa się pytanie, czy Polska ma potencjał do wykreowania FinTech Hubu, a jeśli tak, to czy tego potrzebuje?

Polska ma szansę stać się znaczącym ośrodkiem innowacji finansowej nie tylko o znaczeniu lokalnym. Warszawa we współpracy z innymi miastami (Poznań, Wrocław, Łódź) może odgrywać rolę regionalnego „Hubu FinTech". W efekcie w Polsce powstać może nowoczesna infrastruktura instytucjonalna, prawna i technologiczna skutkująca budową produktów istotnych na skalę europejską lub nawet globalną.

Fundamentem polskiego sektora finansowego są banki, które uchodzą za jedne z najbardziej innowacyjnych na świecie, nie tylko w ujęciu technologicznym, ale także produktowym. Także nowoczesna infrastruktura międzybankowa daje podstawę do kolejnych innowacji (płatności natychmiastowe, powszechne płatności zbliżeniowe), a rozwiązania wdrażane w polskich bankach są często kopiowane na innych rynkach.

Ponadto w ciągu ostatnich kilkunastu lat powstało wiele tzw. start-upów bankowych, które obecnie są dużymi instytucjami finansowymi (mBank, Alior, Idea Bank), a sztandarowym fintechem wytworzonym wspólnie przez banki jest Polski Standard Płatności, operator systemu mobilnych płatności Blik.

Polska specyfika to także zaawansowany poziom współpracy banków z podmiotami niebankowymi, w szczególności w obszarze płatności internetowych. Zaawansowanie technologiczne polskich banków daje podstawy do twierdzenia, że banki w Polsce już dziś należą do sektora FinTech.

Ale fintech w Polsce to także podmioty niebankowe. Z pewnością należą do nich kantory internetowe (np. Cinkciarz.pl), agregatorzy płatności (m.in. PayU, Dotpay, Przelewy24), operatorzy pożyczek społecznościowych (Kokos.pl, Finansowo.pl) oraz rozwinięty segment firm technologicznych – dostawców technologii bankowych (Finantech, Kontomatik) i wiele innych.

Polska to relatywne duży rynek wewnętrzny, dysponujący wysokiej klasy (wciąż względnie tanimi) programistami oraz niewykorzystany w odpowiednim stopniu potencjał naukowy uczelni wyższych. Niebagatelne znaczenie dla sukcesu hubu fintech ma prężne i coraz lepiej zorganizowane w Polsce środowisko przedsiębiorców technologicznych oraz znacząca społeczność budowana wokół technologii blockchain.

Powstają także pierwsze laby fintechowe (np. Innovation Lab Alior banku czy Blockchain Lab prowadzony przez Coinfirm.io). Rozwinięta jest infrastruktura co-workingowa, w Warszawie działa też Campus Googla.

Ponadto funkcjonują pierwsze fintechowe programy akceleracyjne (GammaRebels we współpracy z Wonga), a banki coraz intensywniej angażują się w tzw. corporate venturing. Organizowane są cykliczne wydarzenia o charakterze lokalnym i międzynarodowym np FinTech Bridge, New Finance Warsaw czy Financial Services Club współorganizowany przez Związek Banków Polskich z reprezentantem londyńskiego City.

Polska posiada więc odpowiedni potencjał pozwalający na wykreowanie regionalnego centrum innowacji finansowych. Proces ten rozpoczął się samoistnie, lecz warunkiem wejścia na wyższym poziom niezbędna jest jakościowa zmiana.

Konieczne jest podejście systemowe polegające na świadomym i wspieranym przez rząd wzmacnianiu roli polskiego sektora FinTech złożonego zarówno z innowacyjnych banków, firm technologicznych oraz (a może przede wszystkim) start-upów finansowych. Równolegle niezbędnym komponentem jest zaplecze inwestycyjne w postaci inwestorów krajowych i zagranicznych (o różnej skali) także wspieranych środkami publicznymi.

Od czego zacząć

Przykład sukcesu fintech hubów w innych krajach pokazuje, że kluczową rolę w budowaniu systemowego podejścia odgrywa zawsze państwo. Aktywna rola rządu powinna polegać na opracowaniu i wdrożeniu długofalowej strategii budowy w Polsce regionalnego hubu fintech.

Modelowym przykładem skutecznej strategii jest Wielka Brytania, gdzie rząd jasno określił cel, jakim jest uczynienie ze Zjednoczonego Królestwa do 2020 roku najbardziej sprzyjającego miejsca dla powstawania i rozwoju innowacji finansowych na świecie. Brytyjczycy jednocześnie prowadzą aktywną politykę zachęcania start-upów fintech do przenoszenia swojej siedziby do Londynu.

Z celem tym skorelowana jest także rola rządu jako regulatora odpowiedzialnego za budowę nowoczesnych ram prawnych wspierających rozwój innowacji finansowej dostarczanej zarówno przez duże instytucje finansowe, jak i start-upy oraz nadzoru finansowego. Celem nadzorcy powinno być nie tylko zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku, jego stabilności i bezpieczeństwa, ale także zapewnienie wysokiego poziomu innowacyjności i konkurencyjności.

W 2014 roku brytyjski nadzorca (Financial Conduct Authority) uruchomił program „Project Innovate", w ramach którego oferowane jest wsparcie dla innowacyjnych firm chcących wprowadzić na rynek nowe rozwiązania. Uruchomiono także tzw. regulatory sandbox – mechanizm pozwalający bankom i start-upom na testowanie nowych produktów finansowych bez konieczności spełniania związanych z tym wymogów prawnych.

Warunkiem sukcesu fintech hubu w Polsce jest dostosowanie roli nadzoru finansowego do nowych warunków rynkowych. Celem ustawowym nadzoru powinno być aktywne wspieranie innowacji finansowej.

Innym ważnym komponentem są zachęty podatkowe zarówno dla start-upów (polskich i zagranicznych), jak i dla samych ekspatów, którzy zdecydują się rozwijać swój biznes w Polsce. Wsparciem rządu dla innowacji finansowej kreowanej w Polsce powinny być także działania na rzecz silnego i stabilnego systemu finansowego jako podstawy prężnego polskiego sektora fintech.