Gen. bryg., bp Józef Guzdek: Pytam i zachęcam do myślenia, ale nie komentuję

Rzeczpospolita: Jest ksiądz biskup w konflikcie z ministrem Antonim Macierewiczem?

Gen. bryg. Józef Guzdek, biskup polowy Wojska Polskiego: Skąd takie domysły?

To o księdza kazaniu wygłoszonym przy okazji 99. rocznicy utworzenia Sztabu Generalnego Wojska Polskiego mówi się, że była to otwarta krytyka reform przeprowadzanych w armii oraz właśnie ministra obrony.

To nadinterpretacja. Ten domniemany konflikt został wykreowany przez media. Zresztą spotyka mnie to nie po raz pierwszy. Kiedy pod koniec grudnia 2010 roku rozpocząłem posługę w ordynariacie polowym, to w kolejnych miesiącach moje nazwisko często pojawiało się w mediach. Byłem ponoć w poważnym konflikcie z ówczesnym ministrem obrony narodowej. Podkreślano, że dyktuje mi warunki pracy, nakazuje zamykanie parafii, redukcje etatów…

Redukcje i cięcia jednak były…

Były, ale trochę później. Armia została zredukowana i uzawodowiona, zawieszono powszechny, obowiązkowy pobór. Ordynariat polowy musiał się do tych zmian dostosować.  Na szczęście udało się przeprowadzić restrukturyzację w sposób zasadniczo uporządkowany, etapami, z szacunkiem dla kapelanów, którzy przez lata pracowali w wojsku i nie tracąc z oczu dobra duchowego wiernych w mundurach. W pierwszych miesiącach mojej pracy odwiedziłem prawie wszystkie garnizony, spotkałem się ze wszystkimi kapelanami. Starałem się poznać specyfikę i problemy diecezji wojskowej, ale też całej armii. Zachodzących zmian w wojsku nigdy publicznie nie komentowałem, bo znam swoją rolę. Mam być ewangelizatorem, a nie komentatorem.

Ale kiedy ksiądz biskup przy okazji święta Sztabu Generalnego pyta: „co może myśleć o polskiej armii młody, zdolny człowiek, do którego wciąż docierają sprzeczne informacje o priorytetach wojska, o jego sile i znaczeniu, o ciągłych reformach w strukturach dowodzenia w siłach zbrojnych? Czyż nie będzie stawiał pytań: jaki jest sens i czy warto być żołnierzem”  –  to jak te słowa odbierać? Przecież to komentarz do aktualnej sytuacji w wojsku.

Takie pytania stawiam permanentnie. Czynię to dlatego, by pobudzić do myślenia. Przecież niczego nie mogę nakazać ani też zakazać, mogę jedynie zachęcić do refleksji. Zwracałem w tej homilii uwagę na to, że niezwykle ważne jest udzielanie odpowiedzi na pojawiające się wśród żołnierzy pytania. Mówiłem, że dla samych pytań nikt nie chce żyć, a tym bardziej nie odda życia. Żołnierz ma swoją tożsamość, jasno wyznaczony cel. Moim zadaniem, jako duszpasterza, jest w pierwszej kolejności kształtowanie charakterów, wpajanie zasad moralnych i troska o prawe sumienia. Zarówno w czasie pokoju, jak i podczas konfliktu zbrojnego, żołnierza obowiązują normy moralne i zasady prawa humanitarnego. Jeśli są one łamane, jeżeli podstawowe prawa człowieka są gwałcone, dochodzi wówczas do zbrodni wojennych a nawet ludobójstwa. Dlatego stawiam pytania, prowokuję do myślenia i szukania odpowiedzi.

Odwołując się do papieża Franciszka mówił ksiądz w tym kazaniu o „sprzedawcach dymu”. To nie była aluzja do kogokolwiek?

Można ją odnieść do wszystkich, ponieważ każdy z nas może być „sprzedawcą dymu”. W tych słowach apelowałem do wszystkich, aby mówili prawdę w trosce o dobro armii. Jedynym moim celem był ewangeliczny przekaz: „poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli”.

Ale ostrzega ksiądz, by nigdy nie „wykorzystywać religii w celu zdobycia władzy lub utrzymania wpływów politycznych”.

Chrystus powiedział, by oddać „Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga”. Religia nie może być traktowana instrumentalnie i wykorzystywana do zdobycia prestiżu, władzy, majątku.

A jest wykorzystywana?

Kiedy spojrzymy na historię dwóch tysięcy lat chrześcijaństwa, to wiemy dobrze, że wielokrotnie traktowano religię instrumentalnie…

Ucieka ksiądz biskup od pytania w historię, a my pytamy o tu i teraz…

Ale ja muszę patrzeć szerzej. Od czasu reaktywacji ordynariatu polowego w 1991 roku jest już czternasty minister obrony, piąty prezydent. Świat się zmienia, rzeczywistość się zmienia, ale Ewangelia jest ciągle ta sama. Moją misją jest głosić Dobrą Nowinę wszystkim, do których zostałem posłany. Jak już wcześniej powiedziałem, pragnę być ewangelizatorem a nie komentatorem. Nie zamierzam być bohaterem jednego wieczoru w studiu telewizyjnym lub radiowym, newsa w Internecie.

Pracuje ksiądz w specyficznym środowisku, dla którego mundur jest nieodłączną częścią  życia. Ci ludzie o armii rozmawiają nie tylko w pracy, ale także w domu.

Złożenie przysięgi wojskowej stanowi przełom w życiu człowieka. Zaczyna się coś nowego. Żołnierz zobowiązuje się, że będzie stał na straży najwyższych wartości, a jeśli zajdzie taka potrzeba, nie będzie żałował krwi, a nawet odda swoje życie. To nie jest praca, ale służba. Nie kończy się ona po wyjściu z koszar, lecz ma wpływ na życie osobiste i rodzinne. Sam tego doświadczam, wszak jestem w tym środowisku już kilka lat i nieustannie żyję sprawami polskiej armii.

I co ksiądz biskup widzi?

Przede wszystkim widzę człowieka. Odwiedzam garnizony, rozmawiam z ludźmi noszącymi mundury, znam ich radości, sukcesy, ale też problemy i próbuję – na ile potrafię – iść do nich z posługą myślenia. Nie wypowiadam się na tematy ściśle wojskowe, ponieważ nie jest to w zakresie moich kompetencji. Od tego są fachowcy. Ja jestem duszpasterzem.

Kilka miesięcy temu z wojska odeszła duża grupa oficerów. Niektórzy dziś publicznie mówią, że w wyniku konfliktu z ministrem obrony. Teraz iskrzy między resortem obrony a prezydenckim Biurem Bezpieczeństwa Narodowego. Nie myślał ksiądz o tym, by podjąć się roli mediatora?

Jeśli istnieje jakiś konflikt, to dążenie do dialogu, do porozumienia jest zadaniem stron tegoż konfliktu. Moim zadaniem jest głoszenie Ewangelii. Mam nadzieję, że słuchając słowa Bożego, wskazówek moralnych, etycznych, także będący w sporze łatwiej dotrą do odkrycia prawdy, szeroko pojętego dobra i to doprowadzi do zażegnania konfliktu. To jest moja misja i staram się pozostać jej wierny. Od początku mojej pracy w ordynariacie podkreślam, że katedra i kościoły garnizonowe są otwarte dla wszystkich ludzi. Nie chcę wchodzić w sferę sporów resortowych czy politycznych. To nie moja domena. Takiej postawy nauczyłem się od kardynała Franciszka Macharskiego. I tego nie zmienię.

Przyzna ksiądz jednak, że w wojsku trudno się od polityki oderwać. Zawsze było i będzie w jakiś sposób z nią związane. Jak wyważyć proporcje? Troszczyć się o sprawy wojskowe, a jednocześnie nie wchodzić w sferę polityczną?

Wojsko z natury jest apolityczne. Politycy podejmują decyzje np. o wyjeździe na misje zagraniczne i żołnierz wykonuje te polecenia, ale ich nie komentuje. Jego zadaniem jest obrona ojczyzny oraz służba sprawie pokoju i bezpieczeństwa. Decyzje podjęte przez polityków oceni społeczeństwo w demokratycznych wyborach a także następne pokolenia.

Dlaczego różne księdza wypowiedzi odczytywane są jako polemika z ministrem obrony?

Publiczne wypowiedzi zawsze są narażone na niewłaściwą interpretację. Słowami wyrwanymi z kontekstu można uzasadnić nawet fikcyjną tezę. Kamień można wykorzystać na dwa sposoby – może stanowić fragment wznoszonej budowli, ale można też nim uderzyć drugiego człowieka.

Spotkał się ksiądz po tamtej homilii z Antonim Macierewiczem? Prostował, wyjaśniał swoje słowa?

Nie było takiej potrzeby. Niczego nie prostowałem. To, jakie było moje przesłanie, każdy może odczytać z tekstu homilii zamieszczonej na portalu ordynariatu polowego.

W jednym z wywiadów mówił ksiądz biskup tak: „przestrzegam przed mówieniem o nieobecnych i do nieobecnych”. To jak rozumiemy wciąż aktualne słowa?

Jeżeli mam przed sobą pięć, dziesięć, sto, tysiąc osób – to mówię do nich. Trzymam się zasady, by mówić do tych, którzy są obecni w kościele i o ich sprawach. Tam gdzie jest głoszona Ewangelia, kościół jest wypełniony ludźmi różnych zawodów i w różnym wieku. Dlaczego? Ponieważ Ewangelia jest żywa, odpowiada na podstawowe ludzkie pytania, pobudza do myślenia i ukazuje wartości ponadczasowe. Tak, to wciąż aktualne słowa.

Kilka lat temu mówił ksiądz w jednej z homilii, że musimy być jednością, że nie możemy występować jedni przeciw drugim. Przypominają o tym także inni biskupi. A jak się rozejrzeć dookoła to wydaje się, że nikomu na tej jedności nie zależy…

Mnie na tym bardzo zależy. Biskup i każdy kapłan mają być budowniczymi wspólnoty. Jeśli ktokolwiek z nas, duchownych, dokonywałby podziału – w jakimkolwiek wymiarze – to musi sobie zadać pytanie o wierność powołaniu, o wierność Bogu, o to, czy jeszcze jest pasterzem. Posługując się językiem wojskowym, lepiej by było, aby podał się do dymisji.