200 lat temu powstała pierwsza giełda papierów wartościowych w Warszawie

Choć GPW działa od 26 lat, to warszawski rynek kapitałowy ma tradycję sięgającą czasów Królestwa Polskiego.

Aktualizacja: 24.05.2017 16:08 Publikacja: 24.05.2017 00:01

Foto: Wikipedia

12 maja 1817 r. w Warszawie powstała Giełda Kupiecka – pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce. Ustanowiono ją na mocy wydanego miesiąc wcześniej postanowienia namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka o „zaprowadzeniu giełdy w Warszawie".

Skromne początki

Na warszawskiej Giełdzie Kupieckiej w pierwszych latach jej funkcjonowania handlowano jedynie walutami, wekslami oraz towarami. W październiku 1826 r. pojawiły się na niej pierwsze publiczne papiery wartościowe – listy zastawne Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Rynkiem zarządzali Starsi Giełdy, czyli przedstawiciele gildii kupieckiej. To oni utrzymywali porządek podczas sesji, zbierali informacje od maklerów o kursach weksli i zagranicznych walut oraz o zawartych transakcjach. Informacje te ogłaszali w cedule giełdowej wydawanej pod nazwą „Tabella Kursów Wexlów i Pieniędzy" ukazującej się w poniedziałki i czwartki (biuletyn z cenami towarów wychodził w środę). Sesja giełdowa odbywała się między 12.00 a 13.00, a wstęp na giełdę był zamknięty dla kobiet „a to ze względu na przyzwoitość, której wśród natłoku giełdowego nietrudno można by ubliżyć". Transakcje musiały być zawierane poprzez maklerów. By zyskać uprawnienia do wykonywania tej pracy, kandydat musiał skończyć 24 lata, potrafić czytać i pisać po polsku, przez co najmniej cztery lata wcześniej pracować jako kupiec lub bankier, złożyć przysięgę i uiścić opłatę. Grami giełdowymi zajmowali się również tzw. agenci pokątni, którzy zwykle odgrywali rolę pośredników przy zleceniach składanych maklerom. Pierwsza siedziba giełdy znajdowała się w Pałacu Saskim (stał przy obecnym placu Piłsudskiego, został zniszczony w trakcie II wojny światowej), a w 1828 r. została przeniesiona do Gmachu Banku Polskiego (przy dzisiejszym placu Bankowym).

Czytaj więcej: Nasz rynek kapitałowy urodził się dwa wieki temu w Warszawie

Nadzór nad giełdą sprawował Prezydent Municypalności i Policji, który m.in. na wniosek Starszych Giełdy ustalał składki na jej utrzymanie. W 1828 r. obowiązki nadzorcze zostały przejęte od miejskich władz przez Bank Polski, czyli bank emisyjny oraz kredytowy dla Królestwa Polskiego. Zmiana nadzorcy prowadzi do znacznego poszerzenia zakresu instrumentów finansowych dostępnych na tym rynku. Pojawiają się na giełdzie m.in. obligacje hipoteczne czy asygnacje skarbowe.

Dalszy rozwój giełdy zostaje mocno wyhamowany przez powstanie listopadowe i skutki jego przegranej. Od końcówki listopada 1830 r. przez rok nie odbywały się sesje na giełdzie. Później rynek musiał mozolnie odbudowywać swoją pozycję. Źle wpływała na rozwój rynku polityka carskich władz, które podejrzliwie traktowały takie rozwiązania, jak spółki akcyjne. Dopiero w kwietniu 1840 r. na giełdzie pojawiają się pierwsze akcje – emisja Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Handel akcjami zyskuje jednak na znaczeniu i w 1854 r. ich kursy zaczynają być ustalane codziennie, gdy weksle są notowane dwa razy w tygodniu.

Rozwój i upadek

W 1872 r., na skutek lobbingu potentata finansowego Leopolda Kronenberga (założyciela Banku Handlowego, jednego z przywódców stronnictwa „białych" w powstaniu styczniowym), władze carskie wprowadzają ustawę reformującą giełdę. W styczniu 1873 r., wraz z wejściem w życie ustawy, Giełda Kupiecka zmienia się w Giełdę Warszawską. Giełda pieniężna zostaje oddzielona od towarowej. Warszawski rynek dostaje dużą autonomię i ma zapewnione źródła finansowania niezależne od władz miejskich oraz związków kupieckich. Władzę wykonawczą sprawuje na niej Komitet Giełdowy nadzorowany przez Zgromadzenie Giełdowe. Ogólny nadzór nad rynkiem sprawuje carski gubernator, ale Komitet Giełdowy sprawy sporne uzgadnia bezpośrednio z Ministerstwem Finansów w Petersburgu. W 1877 r. Giełda Warszawska przenosi się do pierwszej własnej siedziby – do gmachu przy ulicy Królewskiej 14 (budynek ten nie został odbudowany po II wojnie światowej).

Reformy dały impuls do rozwoju dla giełdy. W latach 70. XIX w. jest na niej notowanych już 16 spółek. Od 1894 r. spółki przygotowujące się do wprowadzenia akcji na giełdzie zaczynają publikować prospekty emisyjne. W 1899 r. zostaje założona konkurencyjna wobec warszawskiej giełda w Łodzi (od 1866 r. działa giełda we Lwowie). Warszawska Giełda uchodzi za rynek bardzo bezpieczny. Przed 1914 r. np. nie zbankrutował żaden z notowanych na niej banków i o wiele rzadziej niż np. na Giełdzie Lwowskiej dochodziło tam do wybuchów paniki finansowej.

Okres prosperity zostaje przerwany przez pierwszą wojnę światową. 4 sierpnia 1914 r. Giełda Warszawska zostaje zamknięta. Reaktywowano ją dopiero 2 stycznia 1921 r. Działała pod nazwą „Giełda Pieniężna w Warszawie" i miała siedzibę na ulicy Królewskiej. Jej konkurentami były parkiety w: Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Wilnie, Lwowie i Katowicach. Na Warszawę przypadało jednak blisko 90 proc. obrotów. W 1938 r. było tam notowanych 130 papierów wartościowych (akcji, obligacji itp.). Ostatnią spółką, która przed wybuchem wojny weszła na giełdę, był Stomil Poznań. 1 września 1939 r. handel na warszawskim rynku zostaje wstrzymany. Po 1945 r. komunistyczne władze nie reaktywują giełdy (choć pojawiły się propozycje jej uruchomienia). Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie powstaje dopiero 12 kwietnia 1991 r. i ma siedzibę w dawnym Domu Partii przy ul. Nowy Świat 6/12, skąd w 2000 r. przeniosła się do nowej siedziby przy Książęcej 4.

12 maja 1817 r. w Warszawie powstała Giełda Kupiecka – pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce. Ustanowiono ją na mocy wydanego miesiąc wcześniej postanowienia namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka o „zaprowadzeniu giełdy w Warszawie".

Skromne początki

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Giełda
Słabość popytu w Warszawie
Giełda
Rekord obrotów na GPW! Ponad 6 mld zł w jeden dzień
Giełda
Powiew grozy na GPW i dramat akcjonariuszy LPP
Giełda
WIG20 wstrzymał oddech
Giełda
Rynek byka częściowo wrócił do Chin