Do jednego z najczęściej wykorzystywanych przez podmioty zobowiązane do stosowania ustawy prawo zamówień publicznych zaliczyć należy instytucję zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Jaka jest jej istota, w jaki sposób wykonawca może skutecznie wnieść zabezpieczenie oraz jakie są konsekwencje niewypełnienia takiego obowiązku przez wykonawcę?
Ustawodawca w ustawie z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych przewidział dla zamawiających szereg instytucji umożliwiających zastrzeżenie dodatkowych obowiązków umownych, które zwiększają prawdopodobieństwo wykonania kontraktu przez wykonawców.
Przepisy prawa zamówień publicznych zakładają wiele sposobów zabezpieczenia wykonania umowy. Istotne z punktu widzenia przedsiębiorców pozostaje właściwe dopasowanie ich do konkretnego stanu faktycznego zależącego od przedmiotu zamówienia i sposobu jego realizacji, co z kolei wymaga analizy i właściwego zastrzeżenia obowiązków umownych przez strony. Firmy muszą także przeprowadzić ocenę ryzyka, jakie wiąże się z daną umową i proponowanym przez zamawiającego sposobem zabezpieczenia należytego wykonania umowy, które pozwoli na uniknięcie ujemnych konsekwencji wybranego do realizacji kontraktu.
Wola zamawiającego
Zgodnie z regulacją przepisów prawa zamówień publicznych zamawiający może żądać od wykonawców zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Przedmiotowe uprawnienie dotyczy pokrycia roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Powyższa instytucja została szczegółowo określona w art. 147–151 p.z.p. Celem wdrożonej przez ustawodawcę regulacji jest zapewnienie pokrycia, chociażby w części, ewentualnych roszczeń zamawiającego pozostających w związku z nierzetelnym i niewłaściwym wykonywaniem umowy przez wykonawcę. Prawo żądania zabezpieczenia należytego wykonania umowy sprowadza się do wniesienia przez wykonawcę gwarancji, określanej jako „kaucja" w formie ustawowo określonej, poprzez którą zapewniona zostać ma realizacja przedmiotu umowy zgodnie z zapisami dokumentacji przetargowej. Dodatkowo też stanowić może ona dla zamawiającego rekompensatę części jego wierzytelności w przypadku nienależytego postępowania wykonawcy.
Zabezpieczenie należytego wykonania umowy należy do dodatkowych uregulowań umownych, które mogą być wprowadzane do kontraktu wyłączną wolą zamawiającego. Powyższe uprawnienie nie jest zależne od wartości zamówienia ani trybu jego udzielania. Oznacza to, że decyzja o tym, czy w danym postępowaniu zamawiający ma żądać wniesienia zabezpieczenia, została pozostawiona swobodnej decyzji zamawiającego. Powyższe znajduje odzwierciedlenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 28 grudnia 2007 r. (sygn. akt I ACa 1027/07), który wskazał, iż wniesienie zabezpieczenia nie jest nigdy elementem konstrukcyjnym umowy w sprawie zamówienia publicznego, lecz odrębnym zobowiązaniem o niesamoistnym charakterze.
