Raporty ESG będą digitalizowane, znakowane i audytowane

Kontynuując rozważania publikowane w marcowym wydaniu dodatku ESG w praktyce z 28 marca 2024 r. odnoszące się do raportowania zrównoważonego, należy odnieść się do Taksonomii ESG, znakowania XBRL oraz atestacji raportów ESG. ESRS i Taksonomia UE w zakresie ESG bardzo systematyzują zakres informacji, które będą ujawniane. Kierunek zmian jest taki, że ESRS dotychczas opublikowane zostały usystematyzowane w listę ponad 800 punktów danych (data point), które organizacje będą rozpatrywały pod kątem ujawnienia. Jaki będzie zakres ujawnień?

Zakres ujawnień wynika z oceny istotności kwestii zrównoważonego rozwoju. Jeżeli w wyniku oceny istotności spółka nie zidentyfikuje danego tematu czy podtematu ESG jako istotnego, nie będzie ujawniać informacji objętych powiązanymi data point. Jeżeli dany temat z zakresu ESRS będzie oceniony jako nieistotny, jednostka będzie zobowiązana przedstawić uzasadnienie dla takiego wniosku. W efekcie nie wszystkie ujawnienia z data point będą konieczne do ujawnienia. Najważniejsza jest ocena, które tematy z zakresu zrównoważonego rozwoju są istotne w logice podwójnej istotności (finansowej i wpływu).

Jak ESRS wpływają na obowiązki informacyjne wynikające z Taksonomii UE?

Taksonomia UE to potoczna nazwa aktu prawnego Unii Europejskiej, tj. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zgodnie z którą spółki prezentują działalności pod kątem, czy są objęte taksonomią oraz czy spełniają kryteria techniczne taksonomii czy też nie, prezentują wskaźniki KPI dotyczące obrotu, nakładów inwestycyjnych i kosztów operacyjnych w odniesieniu do sześciu celów środowiskowych. Dyrektywa dotycząca raportowania zrównoważonego rozwoju i ESRS nie zastępują ujawnień wynikających z Taksonomii UE. Z niektórych data point z ESRS wynika także obowiązek podania KPI wynikających z ujawnień Taksonomii UE. Przepisy te są dla siebie komplementarne.

To chyba już kolejna taksonomia w słowniku raportowania.

Tak, rozróżniamy taksonomie, które są zdefiniowane w Inline XBRL od Taksonomii UE dotyczącej celów środowiskowych, które są pewną systematyką klasyfikowania działalności.

Spółki notowane na GPW od 2021 roku mają obowiązek sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania w formacie ESEF, który zawiera znaczniki Inline XBRL zgodne z Taksonomią ESMA. Taksonomia ESMA opracowywana jest na podstawie Taksonomii IFRS i zawiera znaczniki XBRL adekwatne do oznaczenia sprawozdań finansowych sporządzanych zgodnie z MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej).

Dyrektywa dotycząca raportowania zrównoważonego rozwoju wprowadza obowiązek przedstawienia informacji na temat zrównoważonego rozwoju w formacie elektronicznym oraz do znakowania tych informacji znacznikami XBRL Taksonomią ESRS – taksonomia ta jest w trakcie opracowywania.

Natomiast Taksonomia EU dotycząca celów środowiskowych nie jest powiązana z taksonomiami, które służą do znakowania XBRL informacji i zawiera określoną systematykę klasyfikowania działalności. Informacje ujawniane na podstawie Taksonomii UE będą podlegały znakowaniu znacznikami Taksonomii ESRS w formacie Inline XBRL.

Na jakim etapie są obecnie prace dotyczące przygotowania Taksonomii XBRL w zakresie ESRS?

W połowie lutego 2024 r. EFRAG rozpoczął proces konsultacji projektów Taksonomii XBRL do pierwszego zakresu ESRS oraz dla ujawnień informacji z art. 8 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (Taksonomia UE). Konsultacje mają zakończyć się na początku kwietnia 2024 r. Zgodnie z oficjalnym harmonogramem pierwsze znakowanie informacji z zakresu ESRS powinno mieć miejsce dla okresów rozpoczynających się od 1 stycznia 2023, jednak pojawiają się sygnały z KE, że rozporządzenie wprowadzające tę taksonomię zostanie opublikowane w połowie 2025 roku.

Czy znakowanie ujawnień z zakresu ESRS będzie podobne do znakowania skonsolidowanych sprawozdań finansowych?

Od trzech lat spółki giełdowe sporządzają swoje raporty roczne w formacie elektronicznym, w tym skonsolidowane sprawozdania finansowe podlegają znakowaniu XBRL. Niektórzy mogli zapoznać się z tym formatem raportowania. W znakowaniu sprawozdań finansowych występują pojęcia takie jak szczegółowe znakowanie sprawozdań, tzw. face, czyli sprawozdania z sytuacji finansowej, sprawozdania z dochodów całkowitych i innych, sprawozdania z przepływów czy zestawienia zmian w kapitale, a w odniesieniu do ujawnień w notach i polityk rachunkowości przyjęła się praktyka wstawiania znaczników tzw. blokowych, czyli treści mieszanych zawierających opisy, kwoty i tabele. Stosowane są także główne typy znaczników: numeryczne, tekstowe i blokowe. W tym kontekście filozofia znakowania informacji z zakresu ESRS będzie podobna. Natomiast przedstawione do konsultacji materiały dotyczące Taksonomii ESRS prezentują, że koncepty w swojej strukturze odnoszą się do konkretnych data points z ESRS, pojawiają się nowe typy konceptów, proponowane są znakowania szczegółowe not z ujawnieniami oraz pojawiają się już znane ze znakowania sprawozdań finansowych znaczniki blokowe oraz multitagowanie. Na tym etapie nie można jednoznacznie stwierdzić, jaki będzie rezultat konsultacji. Podobnie było z wdrażaniem znakowania sprawozdań finansowych. Niektóre z rozważanych rozwiązań nie zostały wprowadzone jako rekomendowane rozwiązania. Mam na myśli na przykład wstawianie znaczników w części tabel lub szczegółowe znakowanie tabel z ujawnieniami, także wykaz tzw. obowiązkowych znaczników jest węższy od pełnej puli znaczników dostępnych w Taksonomii ESMA. Jest pewna nowość względem zakresu danych objętych znakowaniem danych zrównoważonych w porównaniu z danymi sprawozdań finansowych. Zgodnie z dyrektywą art. 29d znakowaniem będą objęte odpowiednio do zakresu raportowania dane jednostki lub grupy, natomiast w przypadku sprawozdań finansowych znakowane były sprawozdania skonsolidowane.

Jaki dział w firmie powinien być odpowiedzialny za raportowanie zrównoważonego rozwoju?

Raportowanie ESG jest przekrojowe i obejmuje tematy środowiskowe, społeczne, w tym pracownicze, czy zagadnienia związane z klientami, ładu korporacyjnego, czyli tego, jak firma jest zarządzana. Ujawniane są różnorodne: ujawniane są strategie, polityki, działania, ryzyka, cele, scenariusze. Dlatego naturalnym jest stworzenie zespołu składającego się z osób reprezentujących różne działy firmy.

Czy współpraca z doradcą w zakresie raportowania ESG jest konieczna?

Zdania zapewne są podzielone, część organizacji będzie rozbudowywać własny zespół i jego know-how, część będzie zainteresowana zleceniem części procesu poza firmę, część będzie zainteresowana rozwiązaniem pośrednim. Być może warto zadać pytanie: doradca, do jakiego elementu procesu? Ponieważ tematyka zrównoważonego rozwoju jest bardzo szeroka. Są to kwestie środowiskowe, społeczne, prawne, budowania strategii firmy, tworzenia polityk i procedur czy też prezentacji danych i komunikacji. Współpraca z doradcą nie zwalnia zarządu i szczebla zarządzającego z obowiązku uwzględnienia kwestii zrównoważonego rozwoju w politykach firmy i jej działaniach ani nie zwalnia organów nadzoru z ich uczestnictwa w procesie, więc całościowy outsourcing możliwy nie będzie. Jednostki, aby efektywnie zarządzać procesem, będą musiały rozwijać własny zespół i narzędzia do pozyskiwania i zarządzania tymi kwestiami.

Jak spółki dotychczas radziły sobie z przygotowaniem raportów ESG?

Dotychczas raporty niefinansowe przygotowywały spółki duże, które miały zasoby osobowe i finansowe na rozwijanie wewnątrz organizacji zespołów odpowiedzialnych za raportowanie oraz w części lub całości korzystały ze wsparcia doradców w zakresie przygotowania raportu, przeprowadzania analiz, tworzenia strategii i polityk. Z różnych ankiet czy badań wynika, że większość podmiotów korzystała z rozwiązań MS Office i samodzielnie opracowywała arkusze potrzebne do zbierania wymaganych informacji. Im jednak organizacja większa i bardziej złożona, tym skoordynowanie procesów staje się trudniejsze. Wyzwaniem jest także zarządzanie zbieraniem danych i ich aktualizacjami. Z tego też wynika ta luka danych i niepewność co do ich jakości.

Czy oprogramowanie wspomagające raportowanie ESG jest konieczne?

Podobne pytanie można zadać w odniesieniu do konsolidowania danych finansowych, część podmiotów przy tworzeniu skonsolidowanych sprawozdań korzysta z MS Excel, są też takie, które wybierają narzędzia informatyczne. Z pewnością im bardziej złożona organizacja z zaawansowanymi procesami, tym wykorzystanie narzędzia informatycznego staje się naturalnym, koniecznym rozwiązaniem. Stosowanie programu przekłada się na wiele korzyści: sprawność, terminowość uzyskania danych, zwiększenie wiarygodności, dostęp do danych źródłowych, dostęp do różnych raportów, w tym dokumentowanie pod kątem audytu, rozszerza możliwości zarządzania procesem. Oprogramowanie dostosowane do raportowania ESRS z pewnością będzie wsparciem, aby skoncentrować się na kwestiach istotnych, pozwoli na systematyzowanie pod kątem wyznaczania celów działań, zwiększy przejrzystość pozyskiwania danych i pomiaru wyników.

ESRS na tym etapie dają listę ponad 800 punktów danych, dochodzi do tego Taksonomia UE oraz ujawnienia pośrednio powiązane jak na przykład obowiązek kalkulacji śladu węglowego i innych wskaźników z perspektywy zarządzających i nadzorujących poszukiwanie narzędzi informatycznych wydaje się być naturalnym kierunkiem. Należy spodziewać się, że kolejne standardy tematyczne dodadzą kolejne punkty danych.