Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Poznaniu
Wydział IV
ul. Ratajczaka 10/12
61-815 Poznań
za pośrednictwem
Samorządowego Kolegium Odwoławczego
w P.
al. (...), P.
Skarżący: Krzysztof S.
ul. Kolorowa 13, B
reprezentowany przez pełnomocnika:
adw. Błażeja Swata
Kancelaria „Swat-Lex"
ul. Fiołkowa 13/18, B
Organ: Samorządowe Kolegium Odwoławcze
w P.
al. (...), P.
Uczestnik: Piotr T.
SPRZECIW
od decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P.
z 6 sierpnia 2017 r. nr (...)
W imieniu mojego Mandanta (pełnomocnictwo w załączeniu), na podstawie art. 64a w związku z art. 3 § 2a ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z późn. zm.; dalej w skrócie „PPSA") zaskarżam w całości decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z 16 sierpnia 2017 r. nr (...) – doręczoną stronie skarżącej (jej pełnomocnikowi) w dniu 23 sierpnia 2017 r. – uchylającą w całości decyzję Wójta Gminy A. z 6 czerwca 2017 r. nr (...) w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia polegającego na budowie stacji paliw i stacji diagnostycznej w miejscowości B. na działkach nr ewid. 3/20 i 3/21 i przekazującą sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.
Z powołaniem się na zarzuty:
1) naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:
a) art. 138 § 2 KPA – poprzez jego bezpodstawne zastosowanie i uchylenie przez SKO decyzji Wójta z przekazaniem sprawy temu organowi do ponownego rozpatrzenia, pomimo że:
- w postępowaniu przed organem I instancji nie doszło do naruszenia przepisów postępowania – a w szczególności do naruszenia, przywołanego w zaskarżonej decyzji, przepisu art. 10 KPA, i to w sposób, który odpowiadałby w swej istocie przesłance wznowieniowej z art. 145 § 1 pkt 4 KPA, gdyż wnoszący odwołanie Piotr T. (zwany też dalej „Odwołującym") nie miał interesu prawnego, który legitymowałby go do udziału w przedmiotowym postępowaniu,
- nie pozostały w sprawie żadne kwestie wymagające wyjaśnienia; a tym bardziej takie, które mogłyby mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy,
co w świetle ww. przepisu oraz zasady ogólnej dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 KPA) wykluczało dopuszczalność wydania przez organ odwoławczy decyzji kasatoryjnej, tj. uchylenia decyzji Wójta i przekazania sprawy temu organowi do ponownego rozpatrzenia;
a także:
b) art. 11 i art. 107 § 3 w zw. z art. 140 KPA – poprzez brak wskazania w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji konkretnych motywów i dowodów, które przemawiałyby za uznaniem Odwołującego za stronę postępowania administracyjnego w przedmiotowej sprawie, a także niewyjaśnienie podstaw uchylenia przez organ odwoławczy decyzji organu I instancji – co sprawiło, że zaskarżona decyzja w istocie wymyka się kontroli sądowej;
c) art. 10 § 1 w zw. z art. 145 § 1 pkt 4 KPA – poprzez błędne uznanie, że Odwołującemu nie został zapewniony w dostatecznym stopniu czynny udział w postępowaniu przed organem I instancji, podczas gdy – nawet jeśliby przyjąć (z czym Skarżący się nie zgadza), że Odwołujący powinien był być stroną w kontrolowanym postępowaniu administracyjnym – uszło uwadze SKO, że Odwołującemu doręczono decyzję organu I instancji, którą miał on możliwość i rzeczywiście zaskarżył, w dodatku nie podnosząc w swym odwołaniu żadnych merytorycznych zarzutów pod adresem tej decyzji – co tylko pokazuje, że zarzucane ograniczenie czynnego udziału Odwołującego w postępowaniu przed organem I instancji, o ile w ogóle wystąpiło, i tak nie mogło mieć istotnego wpływu na wynik sprawy;
d) art. 138 § 1 pkt 3 KPA – poprzez jego niezastosowanie i w rezultacie nieumorzenie postępowania odwoławczego, pomimo że odwołanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną w sprawie,
a ponadto:
2) naruszenia prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy, tj. przepisów art. 28 KPA w związku z art. 140 i art. 144 KC – poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, skutkujące bezpodstawnym uznaniem Odwołującego za stronę postępowania w sprawie środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia, pomimo że Odwołujący jest właścicielem nieruchomości (działki nr ewid. 3/25) nieznajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie planowanej inwestycji ani w obszarze jej negatywnego oddziaływania,
wnoszę o:
1) uchylenie w całości zaskarżonej decyzji SKO, na podstawie art. 151a § 1 zdanie pierwsze PPSA;
2) wymierzenie SKO grzywny, na podstawie art. 151a § 1 zdanie drugie PPSA;
3) zasądzenie od SKO na rzecz Skarżącego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (art. 200 i art. 205 § 2 PPSA).
UZASADNIENIE
1. Dotychczasowy przebieg postępowania w sprawie
(...)
2. Uzasadnienie zarzutów naruszenia przepisów postępowania
(...)
3. Uzasadnienie zarzutu naruszenia prawa materialnego
(...)
4. Uzasadnienie wniosków sprzeciwu, w tym wniosku o wymierzenie organowi grzywny
(...)
......................................
Podpis
Załączniki:
– pełnomocnictwo wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej;
– dowód uiszczenia wpisu od sprzeciwu;
– 1 odpis sprzeciwu.
Kontekst orzeczniczy:
• por. wyrok WSA w Poznaniu z 27.06.2013 r. o sygn. akt IV SA/Po 312/13
WYBRANE ZAGADNIENIA DO ANALIZY / POWTÓRZENIA / PRZYSWOJENIA
1. Zagadnienia intertemporalne związane z nowelizacją KPA i PPSA z 7.04.2017 r.
Z dniem 1 czerwca 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935; dalej w skrócie: „ZmKPA2017"), która mając za cel m.in. przyspieszenie (poprawę sprawności) postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, obszernie znowelizowała przepisy KPA – również w zakresie bezpośrednio odnoszącym się do postępowania odwoławczego, w tym poprzez ograniczenie możliwości sięgania przez organ odwoławczy po rozstrzygnięcia kasatoryjne z art. 138 § 2 KPA (zob. dodany art. 138 § 2b KPA) – a także przepisy PPSA, w szczególności poprzez wprowadzenie nowej instytucji prawnej „sprzeciwu" od takich decyzji kasatoryjnych (zob. dodane przepisy art. 3 § 2a i art. 64a–64e), dotychczas zaskarżalnych „zwykłą" skargą.
Stosownie do regulacji intertemporalnych zamieszczonych w ww. ustawie nowelizującej, do postępowań administracyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia [w życie] ww. ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem stosuje się przepisy KPA w brzmieniu dotychczasowym, z tym że do tych postępowań stosuje się przepisy art. 96a-96n KPA (zob. art. 16 ZmKPA2017). Z kolei zgodnie z art. 17 ust. 1 ZmKPA2017 do postępowań przed sądami administracyjnymi, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy PPSA w brzmieniu dotychczasowym.
Skoro postępowanie administracyjne w sprawie, której dotyczy analizowany kazus, zostało wszczęte w dniu 10 stycznia 2017 r. (data doręczenia wniosku organowi – zob. art. 61 § 3 KPA), a więc przed dniem wejścia w życie ww. ustawy nowelizującej, to zgodnie z art. 16 ZmKPA2017 znowelizowane przepisy KPA nie znajdowały w tej sprawie zastosowania. Ponieważ jednak decyzja SKO kończąca postępowanie administracyjne w tej sprawie była zaskarżana, a nawet wydana, już po dniu wejścia w życie tej ustawy, to w świetle art. 17 ust. 1 ZmKPA2017 nie ulega wątpliwości, że do zaskarżenia tej decyzji znajdowały już zastosowanie przepisy znowelizowanej PPSA, a więc w szczególności przepisy o sprzeciwie od decyzji (kasatoryjnej).
2. Źródła interesu prawnego legitymującego do bycia stroną postępowania administracyjnego w świetle art. 28 KPA
Por. pkt III .1 opracowania kazusu nr 1.
3. Krąg stron postępowania w sprawie środowiskowych uwarunkowań
Pod rządem obowiązującej ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku [...] ustalenia kręgu stron postępowania o środowiskowych uwarunkowań dokonuje się w oparciu o ogólne kryteria zawarte w art. 28 KPA. Bardziej szczegółowych wskazówek w zakresie określania i wykazywania legitymacji procesowej strony w takim postępowaniu dostarcza bogate orzecznictwo, którego próbkę stanowią następujące judykaty (podkr. T.G.):
„[...] dla ustalenia stron postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, innych niż wnioskodawca (podmiot planujący podjęcie realizacji przedsięwzięcia, o którym mowa w art. 73 ust. 1 u.u.i.ś.), konieczne jest ustalenie terenu objętego oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Przy tym z przepisów art. 72 ust. 2 pkt 1, art. 74 ust. 1 pkt 1 i art. 82 ust. 1 pkt 1 lit. b u.u.i.ś. wynika, że chodzi o każde oddziaływanie, a nie tylko takie, które przekracza określone normy (por. K. Gruszecki, Komentarz do art. 73 u.u.i.ś., LEX/el 2013, uw. 4). Normy i ich ewentualne przekroczenia mają znaczenie dla treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a nie dla posiadania przymiotu strony w rozumieniu art. 28 k.p.a. Stroną analizowanego postępowania jest więc właściciel (ewentualnie także inny podmiot mający prawo rzeczowe do) nieruchomości położonej na terenie objętym tak rozumianym oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia (por. wyrok NSA z 15.05.2013 r., II OSK 108/12, CBOSA). Zasięg tego oddziaływania ustalany jest zasadniczo w oparciu o dane wynikające z raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (wyrok NSA z 29.01.2014 r., II OSK 2064/12, CBOSA)". [Wyrok WSA z 29.01.2015 r., IV SA/Po 593/14, CBOSA].
„Dla ustalenia, czy dany podmiot ma interes prawny (art. 28 k.p.a.) w postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i w związku z tym, czy ma przymiot strony w tym postępowaniu, nie ma znaczenia, czy oddziaływanie na jego nieruchomość będzie mieścić się w granicach dopuszczalnych norm, czy też będzie ponadnormatywne, lecz wystarczy, że nieruchomość znajduje się w zasięgu oddziaływania planowanej inwestycji". [Wyrok NSA z 29.01.2016 r., II OSK 1340/14, CBOSA].
„Interes prawny do bycia stroną w postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia wiązać należy z tym, czy nieruchomość skarżącego jest położona w zasięgu negatywnego oddziaływania danego przedsięwzięcia. [...]
Do przyznania interesu prawnego nie jest wystarczające kwestionowanie przez stronę treści raportu oddziaływania na środowisko, jeżeli nie towarzyszy temu wykazanie, w jaki konkretny sposób planowana inwestycja będzie oddziaływała szkodliwie na nieruchomość". [Wyrok NSA z 7.08.2015 r., II OSK 3008/13, CBOSA]
„W postępowaniu ustalającym uwarunkowania środowiskowe mogą istnieć podstawy do wywodzenia interesu prawnego z prawa własności nieruchomości sąsiadujących z zamierzeniem inwestycyjnym. [...]
Stwierdzenie istnienia interesu prawnego do udziału w sprawie stwarza legitymację procesową pozwalającą zainteresowanemu na obronę tego interesu w toku postępowania administracyjnego. Nie można też zgodzić się z twierdzeniem, iż specyfika postępowania stanowi przeszkodę do ochrony interesu wywodzonego z prawa własności na tym etapie postępowania inwestycyjnego. [...]
Nie można podzielić poglądów, że decyzja środowiskowa jest tylko takim etapem przygotowania inwestycji, w którym rozstrzyga się jedynie o środowiskowych uwarunkowaniach, jakie należy spełnić i uwzględnić w decyzji o pozwoleniu na budowę, nie naruszając przy tym prawa własności, a dopiero na późniejszych etapach postępowania inwestycyjnego następować będzie konkretyzacja zamierzenia i co za tym idzie ocena uciążliwości". [Wyrok NSA z 29.01.2014 r., II OSK 2064/12, CBOSA]
„W celu wykazania legitymacji procesowej w konkretnym postępowaniu administracyjnym dany podmiot powinien wykazać, że załatwienie sprawy dotyczy bezpośrednio jego sfery prawnej. [...]
Kwestia oceny oddziaływania inwestycji na sąsiednie nieruchomości nie jest związana wyłącznie z przekroczeniem dopuszczalnych prawem norm. Obowiązujące przepisy prawa nie wiążą bowiem kwestii oddziaływania inwestycji wyłącznie z przekroczeniem dopuszczalnych prawem norm. Nawet wystąpienie nieponadnormatywnego oddziaływania może mieć wpływ na sposób wykonywania prawa własności, w szczególności gdy chodzi o realizację obiektu stacji paliw emitującego szkodliwe dla środowiska czynniki czy uciążliwe związki zapachowe. W tym zakresie strona, powołująca się na interes prawny wynikający z przysługującego jej prawa własności, powinna wykazać, w jaki konkretnie sposób planowana inwestycja będzie oddziaływała na jej nieruchomości". [Wyrok NSA z 17.04.2014 ., II OSK 86/13, CBOSA]
„Posiadania statusu strony w rozumieniu art. 28 k.p.a. nie należy mylić i utożsamiać z możliwością składania uwag i wniosków w toku postępowania przez każdy zainteresowany podmiot jak i żądania udzielenia informacji publicznej przez każdy taki podmiot, który nie musi mieć w tym zakresie nawet interesu faktycznego w świetle dyspozycji art. 33 ustawy z 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. [...]
Chociaż uzgodnienia i opinie, które są wydawane w toku postępowania środowiskowego, są niezaskarżalne (art. 77 ust. 7 ustawy z 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko), to jednak nie pozbawia to strony postępowania prawa do ich kwestionowania w odwołaniu od decyzji środowiskowej". [Wyrok NSA z 9.04.2013 r., II OSK 2396/11, CBOSA]
4. Właściwy sposób procedowania przez organ odwoławczy w świetle zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 KPA) – różne aspekty tej zasady
„Realizując zasadę dwuinstancyjności przewidzianą w art. 15 k.p.a., organ odwoławczy na nowo ponownie rozpoznaje sprawę administracyjną w jej całokształcie". [Wyrok NSA z 10.12.2014 r., II OSK 1241/13, CBOSA]
„Przedmiotem postępowania odwoławczego nie jest weryfikacja decyzji, ale ponowne rozpoznanie sprawy administracyjnej. Niewątpliwie zakres rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej decyzją odwoławczą jest wyznaczany zakresem rozstrzygnięcia sprawy decyzją organu pierwszej instancji, a więc musi zachodzić tożsamość podmiotowa i przedmiotowa sprawy. Organ jest obowiązany ocenić prawidłowość zaskarżonej decyzji nie tylko w granicach zarzutów przedstawionych w odwołaniu, lecz także pod kątem przepisów prawa materialnego i procesowego, które mają zastosowanie w sprawie rozstrzygniętej zaskarżoną decyzją. Ocena ta nie powinna być jedynie formalna w znaczeniu przyjętym dla kasacyjnego modelu orzekania, lecz powinna być poprzedzona, o ile jest to konieczne dla sprawdzenia zasadności i poprawności decyzji, przeprowadzeniem stosownego postępowania wyjaśniającego. Tak więc w sytuacji, gdy w ocenie organu drugiej instancji należało zastosować inny, niż to uczynił organ pierwszej instancji, przepis prawa materialnego, wystarczające jest i prawidłowe orzeczenie przez organ odwoławczy o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji z jednoczesnym podaniem właściwej w jego ocenie podstawy prawnej i omówieniu tej kwestii w uzasadnieniu własnej decyzji. [...]
Przez zmianę podstawy prawnej nie dochodzi do zmiany tożsamości sprawy, gdy zachowany jest podmiot, przedmiot i stan faktyczny sprawy przy niezmienionym stanie prawnym". [Wyrok NSA z 28.11.2014 r., II OSK 1173/13, CBOSA]
„Do uznania, że zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego została zrealizowana, nie wystarcza stwierdzenie, że w sprawie zapadły dwa rozstrzygnięcia dwóch organów różnych stopni. Konieczne jest też, by rozstrzygnięcia te zostały poprzedzone przeprowadzeniem przez każdy z organów, który wydał decyzje, postępowania umożliwiającego osiągnięcie celów, dla których postępowanie to jest prowadzone. Tym samym organ odwoławczy nie może ograniczyć się jedynie do kontroli zaskarżonej decyzji. Organ odwoławczy obowiązany jest rozpatrzyć odwołanie i wydać decyzję zgodnie z treścią art. 138 k.p.a., czyli dokonać merytorycznej i prawnej oceny zaskarżonej decyzji. [Wyrok NSA z 21.02.2012 r., II OSK 2720/11, CBOSA] BdTXT - W - 8.15 J:
„Zasada określona w art. 15 k.p.a. zawierająca wymóg dwuinstancyjności postępowania administracyjnego musi być tak rozumiana, iż sprawę w jej całokształcie rozpoznaje nie tylko organ pierwszej instancji, ale w razie zaskarżenia orzeczenia organu pierwszej instancji również organ odwoławczy". [Wyrok NSA z 29.06.2011 r., II OSK 1147/10, CBOSA]
„Właściwe zachowanie zasady dwuinstancyjności postępowania wymaga nie tylko podjęcia dwóch kolejnych rozstrzygnięć przez stosowne organy, ale konieczne jest, aby rozstrzygnięcia te zapadły w wyniku przeprowadzenia przez każdy z tych organów postępowania merytorycznego, tak by dwukrotnie oceniono dowody, przeanalizowano wszystkie argumenty". [Wyrok NSA z 17.05.2011 r., II OSK 672/10, CBOSA]
5. Skutek niezapewnienia przez organ udziału wszystkich stron w postępowaniu pierwszej instancji
Zasada jest, że: „Jeżeli w postępowaniu nie uczestniczyły wszystkie strony, to organ odwoławczy zobowiązany jest zastosować się do treści art. 138 § 2 k.p.a., albowiem postępowanie administracyjne jest postępowaniem dwuinstancyjnym (art. 15 k.p.a.), a pozbawienie strony udziału w postępowaniu przed organem pierwszej instancji prowadziłoby do wadliwości wydanej przez ten organ decyzji". [Zob. wyrok NSA z 14.01.2015 r. I OSK 1946/14, CBOSA]. Nieliczne są orzeczenia dopuszczające wyjątki od tej zasady, tak jak poniższy judykat (podkr. T.G.):
„Pominięcie w sprawie strony postępowania nie zawsze musi oznaczać konieczność zwrócenia sprawy przez samorządowe kolegium odwoławcze (na skutek odwołania) organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia. Jeżeli przemawiają za tym okoliczności, SKO powinno orzekać merytorycznie". [Wyrok WSA z 4.03.2012 r., II SA/Ol 124/12, CBOSA]
6. Daty relewantne dla ustalenia stanu faktycznego i prawnego uwzględnianych przy rozstrzyganiu sprawy
• przez organ administracji (podkr. T.G.):
„Wprawdzie z zasady dwuinstancyjności wynika, że przedmiotem postępowania odwoławczego jest ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie tożsamej sprawy administracyjnej, która była rozstrzygnięta decyzją organu pierwszej instancji, ale ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie następuje na podstawie przepisów prawa obowiązujących w dniu rozstrzygnięcia przez organ odwoławczy, chyba że zmiana przepisów zawiera przepisy intertemporalne". [Wyrok NSA z 19.04.2012 r., II OSK 190/11, CBOSA]
„W przypadku zmiany stanu prawnego, która następuje między wydaniem decyzji organu pierwszej instancji a rozpatrzeniem odwołania przez organ odwoławczy, zasada dwuinstancyjności, w braku odpowiednich przepisów intertemporalnych, nakłada na organ drugiej instancji obowiązek rozpatrzenia sprawy i wydania jednego z rozstrzygnięć, o których stanowi art. 138 § 1 pkt 1-3 k.p.a. z uwzględnieniem nowych bądź znowelizowanych przepisów. Natomiast uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. jest możliwe tylko wówczas, gdy na skutek uchybień organu pierwszej instancji bądź na skutek zmiany stanu prawnego konieczne jest wyjaśnienie sprawy w zakresie mającym istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie". [Wyrok NSA z 15.04.2014 r., II OSK 2762/12, CBOSA]
„Z obowiązującej konstytucyjnej zasady praworządności wynika, że w postępowaniu administracyjnym organy administracji publicznej obowiązane są stosować przepisy obowiązujące w dniu wydania decyzji do stanu faktycznego obowiązującego w dniu wydania decyzji. Od tej reguły mogą zostać wprowadzone odstępstwa przepisami przejściowymi". [Wyrok NSA z 16.05.2007 r., I OSK 1080/06, CBOSA]
• przez sąd administracyjny (podkr. T.G.):
„Sąd orzeka wedle stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie wydania zaskarżonego aktu lub podjęcia zaskarżonej czynności, a wynikającego z akt sprawy. Ma obowiązek ocenić, czy zebrany w postępowaniu administracyjnym materiał dowodowy jest pełny, został prawidłowo zebrany i jest wystarczający do ustalenia stanu faktycznego, jaki stan faktyczny sprawy wynika z akt sprawy i czy w świetle istniejącego wówczas stanu prawnego podjęte przez organ rozstrzygnięcie sprawy jest zgodne z obowiązującym prawem". [Wyrok NSA z 24.07.2012 r., I OSK 937/12, CBOSA]
7. Numerus clausus rozstrzygnięć organu odwoławczego – art. 138 KPA
O ile nic innego nie wynika z przepisów szczególnych, organ odwoławczy może w konkretnej sprawie wydać zasadniczo tylko takie rozstrzygnięcie, które mieści się katalogu rozstrzygnięć dostępnych temu organowi, określonym w art. 138 § 1, 2 i 4 KPA. Pomijając w tym miejscu stosunkowo rzadką sytuację opisaną w art. 138 § 4 KPA (gdy przepisy szczególne przewidują wydanie decyzji na blankiecie urzędowym, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a istnieją podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji), katalog ten obejmuje wydanie przez organ odwoławczy jednej z decyzji, w której ów organ (podkr. T.G.):
• utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję (art. 138 § 1 pkt 1 KPA),
• uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy (art. 138 § 1 pkt 2 ab initio KPA)
„Umorzenie postępowania kończy wprawdzie postępowanie administracyjne w danej instancji, jednakże nie rozstrzyga sprawy co do istoty. Oznacza to, że w sytuacji, gdy organ pierwszej instancji uchylił się od wydania decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty, organ odwoławczy nie może wydać decyzji, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. Decyzja reformatoryjna organu odwoławczego byłaby bowiem pierwszą i jedyną decyzją rozstrzygającą sprawę co do istoty. Taki sposób stosowania art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. naruszałby wyrażoną w art. 15 k.p.a. zasadę dwuinstancyjnego postępowania". [Wyrok NSA z 20.04.2011 r., I OSK 904/10, CBOSA]
• uchyla zaskarżoną decyzję i umarza postępowanie pierwszej instancji w całości albo w części (art. 138 § 1 pkt 2 in fine KPA)
„Organ odwoławczy, gdy stwierdzi, że organ pierwszej instancji błędnie prowadził postępowanie na podstawie art. 50 ust. 1 i art. 51 ust. 1-7 p.b. zamiast na podstawie art. 48 ust. 1 tej ustawy powinien uchylić decyzję organu pierwszej instancji i umorzyć postępowanie prowadzone przed tym organem. Umorzenie postępowania nie oznacza przy tym, że organ pierwszej instancji nie może prowadzić już żadnego postępowania. Tego rodzaju umorzenie oznacza, że organ pierwszej instancji nie może prowadzić postępowania na podstawie art. 50 ust. 1 i art. 51 ust. 1-7 p.b. Organ ten może natomiast prowadzić postępowanie na podstawie art. 48 ust. 1 ww. ustawy. [...]
Nie jest błędem, aby po uchyleniu decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji organ ten zawiadomił strony postępowania, że postępowanie będzie toczyło się od początku oraz że będzie prowadzone w oparciu o art. 48 ust. 1 p.b. Jeśli przedmiot postępowania ulega przekształceniu na etapie postępowania przed organem pierwszej instancji, to nie ma potrzeby umarzania tego postępowania z tego powodu, że początkowo błędnie określono jego przedmiot i następnie spowodowało to prowadzenie kolejnego postępowania". [Wyrok NSA z 26.09.2014 r., II OSK 691/13, CBOSA]
• umarza postępowanie odwoławcze (art. 138 § 1 pkt 3 KPA),
„Umorzenie postępowania odwoławczego (art. 138 § 1 pkt 3 k.p.a.) może nastąpić jedynie w dwóch przypadkach, tj. gdy strona postępowania cofnie odwołanie (zażalenie) bądź w toku postępowania organ odwoławczy ustali, że wnoszący odwołanie nie jest stroną w sprawie". [Wyrok NSA z 24.09.2014 r., I OSK 1317/13, CBOSA]
• uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji (art. 138 § 2 KPA)
UWAGA !!!
Rozstrzygnięcie kasatoryjne zasadniczo nie powinno znajdować zastosowania w sprawach rozpatrywanych w trybie art. 127 § 3 KPA (por. pkt III.10 opracowania kazusu nr 1). Ponadto zawsze winno być traktowane jako rozwiązanie wyjątkowe, czego dowodzi cytowane orzecznictwo (podkr. T.G.):
„Niedopuszczalne jest rozszerzające interpretowanie art. 138 § 2 k.p.a. i wydawanie w oparciu o ten przepis decyzji w innych sytuacjach niż zostały w nim wskazane. [...]
Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną jedynie wówczas, gdy organ pierwszej instancji z powodu naruszenia przepisów postępowania w ogóle nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego albo przeprowadził je w taki sposób, że konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. To organ odwoławczy ma podjąć wszelkie, oczywiście możliwe, kroki do merytorycznego załatwienia sprawy, a nie uwalniać się od obowiązku orzekania przekazaniem sprawy organowi pierwszej instancji. [...]
Rozstrzygnięcie przewidziane w art. 138 § 2 k.p.a. jest określane jako decyzja kasacyjna. W przeciwieństwie do art. 138 § 1 k.p.a., który nie określa przesłanek wydania przewidzianych w tym przepisie decyzji organu odwoławczego, przepis art. 138 § 2 k.p.a. upoważnia organ odwoławczy do wydania decyzji kasacyjnej tylko wówczas, gdy wykaże, że przeprowadzenie przezeń dodatkowego postępowania wyjaśniającego nie jest wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy. Korzystając przy tym z przepisu art. 138 § 2 k.p.a., organ winien w uzasadnieniu decyzji kasacyjnej przekonywająco uzasadnić istnienie przesłanek wymienionych w tym przepisie oraz wskazać, z jakich przyczyn nie zastosował przepisu art. 136 k.p.a. Przepis ten stanowi, że organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiału dowodowego w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego dowodu organowi, który wydał decyzję.
Należy zauważyć, że brak należycie przeprowadzonego przez organ I instancji postępowania wyjaśniającego jest wadą postępowania, jednak nie wszystkie naruszenia przepisów postępowania mogą być podstawą stosowania art. 138 § 2 k.p.a. Przewidziana w omawianym przepisie możliwość przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji jest wyjątkiem od zasady merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ odwoławczy. Z tego też względu niedopuszczalne jest rozszerzające interpretowanie tego przepisu i wydawanie w oparciu o ten przepis decyzji w innych sytuacjach, niż zostały w nim wskazane.
Przepis art. 138 k.p.a., realizując zasadę dwuinstancyjności postępowania, ukształtował bowiem postępowanie przed organem odwoławczym jako postępowanie merytoryczne (zob. wyrok NSA z 25 września 2009 r. w sprawie II OSK 1441/08). Pogląd ten jest nadal aktualny, mimo zmiany art. 138 § 2 k.p.a. obowiązującej od 11 kwietnia 2011 r., dokonanej ustawą z 3 grudnia 2010 r. (Dz. U. Nr 6 z 10 stycznia 2011, poz. 18). Przyjąć zatem należy, że organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną jedynie wówczas, gdy organ pierwszej instancji z powodu naruszenia przepisów postępowania w ogóle nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego albo przeprowadził je w taki sposób, że konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. To organ odwoławczy ma podjąć wszelkie, oczywiście możliwe, kroki do merytorycznego załatwienia sprawy, a nie uwalniać się od obowiązku orzekania przekazaniem sprawy organowi pierwszej instancji". [Wyrok WSA z 23.07.2014 r., IV SA/Po 152/14, CBOSA]
„Skorzystanie z dyspozycji art. 138 § 2 k.p.a. jest możliwe jedynie wówczas gdy organ odwoławczy wykaże i uzasadni konieczność przeprowadzenia w sprawie postępowania wyjaśniającego co najmniej w znacznej części, jedynie bowiem w takiej sytuacji można stwierdzić, że konieczny do wyjaśnienia przez organ pierwszej instancji zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. W przeciwnym razie sprawę może wyjaśnić organ odwoławczy, który nie tylko kontroluje decyzję organu pierwszej instancji, lecz również ponownie rozpoznaje sprawę administracyjną. [...]
Organ odwoławczy jest uprawniony do przeprowadzenia dodatkowego postępowania wyjaśniającego w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie, jak również uprawniony do zlecenia przeprowadzenia tego postępowania organowi pierwszej instancji. [...]
W postępowaniu prowadzonym w oparciu o przepisy p.w. nie jest wyłączona możliwość przeprowadzenia przez organ odwoławczy dodatkowych dowodów, przy skorzystaniu z dyspozycji art. 136 k.p.a. Pamiętać bowiem należy, że zgodnie z zasadą szybkości i prostoty postępowania, organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. [...]
Badanie zgodności urządzenia wodnego wykonanego bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego co do zasady stanowi ocenę prawną. [...]
Uzasadnieniem dla wydania decyzji kasacyjnej nie mogą stać się powzięte przez organ odwoławczy wątpliwości co do numeru działki, na której posadowiony jest pomost, a ściślej numeru działki, na której zlokalizowane jest jezioro. Wątpliwości te winny zostać rozstrzygnięte w drodze uzupełniającego postępowania dowodowego na podstawie art. 136 k.p.a". [Wyrok WSA z 27.08.2014 r., II SA/Gd 314/14, CBOSA]
Z uwagi na ww. zasadę numerus clausus rozstrzygnięć organu odwoławczego niedopuszczalne jest np. stwierdzenie nieważności decyzji organu I instancji w postępowaniu odwoławczym („zwykłym") – co akcentuje się w orzecznictwie (podkr. T.G.):
Organ odwoławczy, rozpatrując sprawę w przypadku stwierdzenia rażącego naruszenia prawa, nie jest uprawniony do stwierdzenia nieważności decyzji organu I instancji, natomiast jeżeli rażące naruszenie prawa skutkuje koniecznością przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości albo w znacznej części, to zachodzi przesłanka do zastosowania art. 138 § 2 k.p.a. [Wyrok NSA z 16.01.2013 r., II OSK 1695/11, CBOSA]
„Przepisy k.p.a. wyłączają możliwość stosowania sankcji nieważności decyzji w postępowaniu odwoławczym. W przypadku, gdy organ odwoławczy ustali w toku postępowania instancyjnego, że zaskarżona decyzja pierwszej instancji dotknięta jest wadą nieważności z powodu wydania jej z naruszeniem przepisów o właściwości, może jedynie uchylić tę decyzję i umorzyć postępowanie pierwszej instancji. Niedopuszczalne jest zastosowanie natomiast przez organ odwoławczy przepisu art. 156 § 1 k.p.a., bowiem przepis ten normuje sytuacje, w których organ wyższego stopnia działa jako organ nadzorczy, a nie jako organ odwoławczy, a tym samym ma mniejsze uprawnienia niż uprawnienia organu odwoławczego. [...]
Nie jest dopuszczalne w świetle art. 138 § 2 k.p.a. uchylenie decyzji w całości, umorzenie w części i jednoczesne przekazanie do ponownego rozpoznania w pozostałej części". [Wyrok WSA z 07.04.2011 r., II SA/Lu 112/11, CBOSA]
„W związku z tym, że organ drugiej instancji nie dysponuje środkiem prawnym w postaci stwierdzenia nieważności decyzji organu pierwszej instancji (art. 138 k.p.a.), to w sytuacji wystąpienia przesłanki z art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a. zobligowany jest uchylić decyzję pierwszoinstancyjną jako dotyczącą sprawy rozstrzygniętej uprzednio ostateczną decyzją administracyjną i umorzyć postępowanie pierwszej instancji jako bezprzedmiotowe". [Wyrok WSA z 28.01.2014 r., II SA/Lu 403/13, CBOSA]
8. Skutki naruszenia zasady numerus clausus rozstrzygnięć organu odwoławczego
Kwestia, jakie skutki pociąga za sobą wadliwe podjęcie przez organ odwoławczy rozstrzygnięcia spoza katalogu z art. 138 KPA, nie jest w orzecznictwie rozwiązywana jednolicie. Generalnie można się spotkać z następującymi poglądami co do skutków takich rozstrzygnięć (podkr. T.G.):
• Nieważność decyzji
„Określone w art. 138 par. 1 i 2 Kpa rodzaje rozstrzygnięć są bezwzględnie wiążące dla organu odwoławczego w tym znaczeniu, że decyzja, która nie mieści się w ramach tego przepisu, stanowi rażące naruszenie prawa". [Wyrok NSA z 10.03.1993 r., IV SA 1245/92, CBOSA]
• wadliwość skutkująca uchyleniem
„Wydanie w trybie odwoławczym, rozumianym jako wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, zawierającej inne rozstrzygnięcie niż wymienione w sposób enumeratywny w art. 138 k.p.a. stanowi działanie naruszające art. 138 § 1 k.p.a. w sposób istotny, mający istotny wpływ na wynik sprawy". [Wyrok WSA z 10.01.2014 r., I SA/Wa 1699/13, CBOSA]
• skutek zależny od wpływu uchybienia na wynik sprawy
„Wprawdzie użyte w sentencji zaskarżonej decyzji sformułowanie „nie uwzględniam odwołania (...)" nie jest poprawne, albowiem art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. przewiduje, iż organ odwoławczy w takim wypadku „utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję", to jednak sens tego orzeczenia, którego konsekwencją prawną jest de facto utrzymanie zaskarżonej decyzji w mocy, w całokształcie okoliczności tej sprawy jest jednoznaczny i zrozumiały. Niewątpliwie zapis sentencji decyzji nie odpowiada wymogom ww. art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., jednak nie jest to uchybienie w rozumieniu naruszenia przepisu postępowania, które mogłoby mieć istotny wpływ na wynik sprawy [...]". [Wyrok NSA z 11.02.2002 r., II SA 2921/00, CBOSA]
„[...] dokonując kontroli zaskarżonej decyzji SKO [...] poza granicami zarzutów podniesionych w skardze Sąd dopatrzył się uchybienia polegającego na niewłaściwym sformułowaniu jej rozstrzygnięcia (sentencji), które jest tożsame z brzmieniem sentencji poprzedzającej ją decyzji tego organu [...] i wyraża się słowami: „odmawia stwierdzenia nieważności decyzji (...)". Takie brzmienie decyzji wydanej po ponownym rozpatrzeniu sprawy jest sprzeczne z dyspozycją art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 127 § 3 k.p.a., z którego wynika, że nie dopatrując się uchybień w decyzji „pierwszoinstancyjnej", organ powinien stwierdzić, iż „utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję". W ocenie Sądu naruszenie to nie miało jednak wpływu na wynik sprawy, gdyż z treści analizowanego rozstrzygnięcia w sposób nienasuwający wątpliwości wynika afirmatywna ocena rozstrzygnięcia wcześniejszego i wola utrzymania go w mocy". [Wyroku WSA z 13.03.2013 r., IV SA/Po 1232/12, CBOSA:]
9. Zakres związania organu I inst. treścią decyzji kasatoryjnej organu odwoławczego
W stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie ZmKPA2017 powszechnie przyjmowano w orzecznictwie, że organ I instancji, któremu organ odwoławczy przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia na podstawie art. 138 § 2 KPA, jest związany wskazaniami tego ostatniego organu co do dalszego toku postępowania, o których mowa w art. 138 § 2 zd. drugie KPA (verba legis: wskazaniem, „jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy"), ale już nie przedstawioną przezeń oceną prawną (np. wykładnią określonego przepisu) – czego dowodzą poniższe przykłady orzeczeń (podkr. T.G.)
„Decyzja kasacyjna oparta na art. 138 § 2 k.p.a. jest rozstrzygnięciem procesowym. Nie kształtuje ona stosunku materialnoprawnego. Z tego też względu organ administracyjny I instancji nie może zostać skutecznie związany ocenami prawnymi organu II instancji". [Wyrok NSA z 21.02.2012 r., II GSK 9/11, CBOSA]
„Artykuł 138 § 2 k.p.a. nie wprowadza związania na kolejnych etapach prowadzonego postępowania oceną prawną zaprezentowaną przez organ odwoławczy, jak ma to miejsce w przypadku przeprowadzenia w sprawie kontroli sądowoadministracyjnej (art. 153 p.p.s.a.). Nie można zatem skutecznie formułować twierdzeń, iż organ I instancji nie będzie badał jakichś elementów stanu faktycznego sprawy tylko dlatego, że zaakceptował je organ odwoławczy". [Wyrok NSA z 13.01.2015 r., II OSK 1422/13, CBOSA]
„Organ pierwszej instancji nie jest związany wyrażonymi w uzasadnieniu decyzji kasacyjnej ocenami, poglądami i stanowiskiem organu drugiej instancji odnośnie do wykładni przepisów prawa materialnego, mających zastosowanie w sprawie; natomiast jest związany prawnie wskazanymi przez organ odwoławczy „okolicznościami", jakie należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu tej sprawy. [Wyrok WSA z 19.08.2014 r., I SA/Gd 757/14, CBOSA]
Dodanie przez ZmKPA2017 przepisu art. 138 § 2a KPA – w brzmieniu: „Jeżeli organ pierwszej instancji dokonał w zaskarżonej decyzji błędnej wykładni przepisów prawa, które mogą znaleźć zastosowanie w sprawie, w decyzji, o której mowa w § 2, organ odwoławczy określa także wytyczne w zakresie wykładni tych przepisów" – najpewniej wymusi rychłą rewizję / zmianę tego poglądu.
10. Właściwe rozstrzygnięcie organu odwoławczego w razie wniesienia odwołania przez podmiot niebędący stroną
„Stwierdzenie przez organ odwoławczy, iż wnoszący odwołanie nie jest stroną w rozumieniu art. 28 k.p.a., następuje w drodze decyzji o umorzeniu postępowania odwoławczego na podstawie art. 138 § 1 pkt 3 k.p.a.". [Uchwała 7 sędziów NSA z 5.07.1999 r., OPS 16/98, ONSA 1999/4/119]
„Brak przymiotu strony w postępowaniu odwoławczym może wynikać stąd, że odwołanie od decyzji organu pierwszej instancji wnosi podmiot, który do postępowania przystąpił dopiero na tym etapie. Może zdarzyć się sytuacja, że podmiot mający przymiot strony w postępowaniu na etapie pierwszoinstancyjnym utraci go w postępowaniu odwoławczym, np. w przypadku nieruchomości – zbycia tytułu prawnego. W takich przypadkach, o ile brak przymiotu strony nie jest oczywisty i wymaga dokonywania ustaleń w tej mierze przez organ odwoławczy, postępowanie odwoławcze należy umorzyć, na podstawie art. 138 § 1 pkt 3 k.p.a. [...]
Na każdym etapie postępowania organ administracji jest obowiązany badać, czy podmiot występujący o wszczęcie postępowania jest do tego legitymowany, zatem czy może być stroną postępowania administracyjnego w rozumieniu art. 28 k.p.a. [...]
Wniosek podmiotu niebędącego stroną postępowania nie może być załatwiony tak jak to nakazuje art. 104 k.p.a. – co do istoty, ale odmiennie. W zależności od tego, czy ustalenie braku przymiotu strony jest oczywiste, czy też wymaga przeprowadzenia ustaleń w tym zakresie, jego załatwienie może zapaść albo na podstawie art. 61a k.p.a. – postanowienie o odmowie wszczęcie postępowania, albo na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. – decyzja o umorzeniu postępowania. [Wyrok NSA z 17.03.2015 r., I OSK 1471/13, CBOSA]
„Zakres zastosowania przepisu art. 134 k.p.a. nie obejmuje stwierdzenia przez organ odwoławczy, że wnoszący odwołanie nie jest stroną postępowania administracyjnego w rozumieniu art. 28 k.p.a. Takie stwierdzenie powinno nastąpić w drodze decyzji o umorzeniu postępowania odwoławczego na podstawie art. 138 § 1 pkt 3 k.p.a.". [Wyrok WSA z 7.05.2014 r., II SA/Go 243/14, CBOSA]
11. Obowiązek organu odwoławczego rozpoznania wszystkich odwołań łącznie i skutki naruszenia tego obowiązku
„Należy podkreślić, że podstawową zasadą postępowania administracyjnego, określoną w art. 138 § 1 k.p.a., jest to, że wniesienie odwołania od decyzji organu pierwszej instancji przez dwie lub więcej stron obliguje organ odwoławczy do łącznego ich rozpatrzenia w jednym terminie. W przypadku, gdy organ odwoławczy ograniczy się do rozpoznania odwołania tylko jednej strony, to podjęte w takiej sytuacji orzeczenie definitywnie kończy postępowanie odwoławcze, a w konsekwencji wyłączona jest w ogóle możliwość rozpoznania „drugiego", względnie innych dotychczas nierozpoznanych pism procesowych (odwołań), pochodzących od innych stron tego postępowania. Niedopełnienie obowiązku łącznego rozpoznania wszystkich odwołań stron wywołuje daleko idące skutki prawne. Decyzja taka dotknięta jest wadą nieważności jako wydana bez podstawy prawnej w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. (por. wyroki NSA: z 1 kwietnia 2005 r., OSK 1230/04, niepubl. z 31 sierpnia 2010 r., II OSK 1198/09, LEX 746416, z 17 stycznia 2012 r., II OSK 2146/11, niepubl.).
Oznacza to, iż w sytuacji, gdy organ odwoławczy uznaje, że jedno z odwołań od decyzji organu pierwszej instancji zostało złożone przez podmiot niemający przymiotu strony, to organ ten nie może rozstrzygnąć merytorycznie pozostałych odwołań wniesionych przez strony postępowania przed uprawomocnieniem się decyzji o umorzeniu postępowania odwoławczego bądź postanowienia stwierdzającego niedopuszczalność odwołania, które nie zostało wniesione przez stronę. W takim przypadku obowiązkiem organu drugiej instancji jest zawieszenie postępowania odwoławczego do czasu uzyskania prawomocności wskazanego wyżej rozstrzygnięcia dotyczącego odwołania podmiotu nieuznanego za stronę na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Z przepisu tego wynika bowiem obowiązek zawieszenia postępowania, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Nie ulega wątpliwości, że kwestia ustalenia przymiotu strony przez wnoszącego jedno z odwołań ma istotne znaczenie dla wyniku postępowania odwoławczego.
Organ odwoławczy, stosownie do zasady dwuinstancyjności wyrażonej w art. 15 k.p.a., obowiązany jest do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w jej całokształcie, a nie tylko do kontroli prawidłowości decyzji pierwszej instancji. Z zasady tej wynika prawo do odwołania się od decyzji nieostatecznej, które to prawo przysługuje każdej ze stron postępowania, a nie tylko niektórym z nich (podobnie B. Adamiak (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 85-86, 516-517)". [Wyrok WSA z 8.11.2012 r., II SA/Lu 542/12, CBOSA]
12. Dokonywanie doręczeń stronie reprezentowanej przez pełnomocnika, w tym bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia od aktu (orzeczenia) doręczonego zarówno stronie, jak i jej pełnomocnikowi
„Termin do wniesienia skargi do sądu administracyjnego przez stronę, za którą działa pełnomocnik, rozpoczyna swój bieg dopiero od dnia doręczenia rozstrzygnięcia pełnomocnikowi, choćby wcześniej zostało ono doręczone stronie". [Postanowienie NSA z 12.08.2014 r., II GSK 1795/14, CBOSA]
