Składki ZUS od świadczeń dla byłego pracownika

Niepotrzebne koszty może spowodować też niefortunne sformułowanie programu odejść.

U pracowników podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w stosunku pracy, z wyłączeniem:

- ?wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia ?w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych,

- ?przychodów wymienionych ?w § 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej ?z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne ?i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm., dalej rozporządzenie).

Tak wynika z art. 18 ust. 1–2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 144 ze zm.).

Do określenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie ?z art. 81 ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne ?i rentowe. Trzeba zatem ustalić, czy przychód jest przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych >patrz ramka. Jeśli nie, to nie ma także mowy o płaceniu składek. Jeśli tak, wtedy należy rozważyć na podstawie szczegółowych przepisów ubezpieczeniowych, czy można skorzystać ze zwolnienia z oskładkowania.

To, że dany przychód ze stosunku pracy nie jest opodatkowany, nie oznacza automatycznie, że nie stanowi podstawy wymiaru składek. Może bowiem korzystać ze zwolnienia od opodatkowania, ale być oskładkowany.

Z oskładkowania wyłączone są określone kategorie przychodów ze stosunku pracy, które mogą się pojawić, gdy firma rozstaje się z podwładnym.

Co ważne, katalog świadczeń zwolnionych z oskładkowania jest otwarty. Oznacza to, że korzystają z niego zarówno te obligatoryjne, wymienione w przepisach prawa pracy (np. odszkodowania ?z kodeksu pracy), jak i te wypłacone przez pracodawcę bez takiej podstawy. W grę mogą więc wchodzić także odprawy, odszkodowania i rekompensaty ustalone w porozumieniach między pracodawcą ?a związkami zawodowymi, pracodawcą a zainteresowanym pracownikiem, a także na mocy obowiązującego w zakładzie regulaminu wynagradzania lub innych porozumień.

Przykład

Przedsiębiorca likwiduje stanowiska pracy. Umowy są rozwiązywane w trybie wypowiedzenia albo porozumienia stron. Liczba zwalnianych uzasadnia stosowanie zasad zwolnień grupowych z ustawy ?z 13 marca 2003 r. ?o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Niewątpliwie likwidacja stanowisk pracy jest przyczyną, która leży po stronie zakładu, ?a nie pracownika. Pracodawca wypłaca odprawy zgodnie ?z art. 8 ustawy z 13 marca ?2003 r. Z tym że decyduje się wypłacać je bez ustawowego ograniczenia do 15-krotności minimalnego wynagrodzenia, ?o którym mowa w art. 8 ust. 4 tej ustawy. ?Jest to dopuszczalne, bo stanowi rozwiązanie korzystniejsze ?dla pracownika niż gwarantuje ?prawo pracy. Zarówno część odprawy w wysokości przewidzianej przez ustawę, ?jak i jej nadwyżka ponad 15-krotność minimalnego wynagrodzenia są zwolnione ?od oskładkowania. Świadczenie to w całości ma związek ?z rozwiązywaniem stosunku pracy, więc jego wysokość pozostaje bez znaczenia ?(por. decyzja ZUS z 20 maja ?2013 r., DI/200000/451/?676/2013).

Przykład

Pracodawca rozwiązuje angaż ?z panem Andrzejem za porozumieniem stron. Ustalili nieodległą datę rozstania. Jednocześnie umówili się, ?że za okres odpowiadający okresowi wypowiedzenia ?(u pracownika były to trzy miesiące) szef wypłaci mu odszkodowanie równe wynagrodzeniu za ten czas. Wyłączeniu od oskładkowania podlegają zarówno świadczenia wypłacane na mocy przepisów prawa pracy, jak i te ustalone ?w dobrowolnych porozumieniach zawartych między pracownikiem ?a pracodawcą.

Istnieje tu ścisły związek ?między wypłatą odszkodowania ?a rozwiązaniem stosunku ?pracy. Od takiego odszkodowania nie trzeba odprowadzać składek (decyzja ZUS z 10 kwietnia 2014 r., WPI/200000/43/409/2014).

Przykład

Z regulaminu wynagradzania wynika, że pracownik, który zgodzi się na rozwiązanie angażu za porozumieniem stron, otrzyma dodatkowe świadczenie, obok tych, które przysługują mu ?z mocy ustaw. Celem jest skrócenie okresu świadczenia pracy, który musiałby minąć ?w wypadku wypowiedzenia umowy. Świadczenie będzie wypłacane w związku ?z rozwiązaniem umowy o pracę za porozumieniem stron podpisywanym w osobnym dokumencie. Może niekiedy przewyższać wynagrodzenie, które podwładny otrzymałby, pracując w okresie wypowiedzenia.

Dodatkowe świadczenie wypłacane wyłącznie w związku z rozwiązaniem angażu za porozumieniem stron jest przychodem ze stosunku pracy, ale korzysta ze zwolnienia od składek. ZUS zwraca uwagę na to, że takie świadczenie nie może być wypłacane w innych okolicznościach niż w ścisłym związku z rozwiązaniem angażu (decyzja ZUS z 22 listopada 2013 r., DI/?100000/451/1371/2013).

Przykład

W spółce akcyjnej obowiązuje tzw. program osłonowy (racjonalizacja zatrudnienia oraz gwarancje finansowe dla określonych grup pracowników). Jest źródłem prawa w rozumieniu art. 9 k.p. Na jego podstawie podwładnym, z którymi rozwiązuje się umowę z przyczyn ich niedotyczących, wypłaca się dodatkowe świadczenie ?socjalne obok odprawy ?z ustawy z 13 marca 2003 r. ?i ewentualnie innych należności przysługujących konkretnej osobie. Świadczenia socjalne, będące przychodem ze stosunku pracy, zgodnie z uchwałą walnego zgromadzenia, są wypłacane ?do określonego terminu, ?już po rozwiązaniu stosunku pracy.

ZUS uznał, że w takim wypadku spełnione są przesłanki do wyłączenia ich z oskładkowania. Dotyczy to oczywiście także odpraw wypłacanych ?z ustawy z 13 marca 2003 r. (decyzje ZUS z 15 października 2013 r., DI/100000/451/1343/?2013 i z 29 sierpnia 2013 r., DI/200000/451/1114/2013).

Przykład

Pracodawca opracował program dobrowolnych odejść. ?Na jego podstawie zwalniani mają prawo do usług psychologicznych, doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy świadczonych przez zewnętrzną firmę. Jeśli ich nie chcą, mogą otrzymać wypłatę równowartości wskazanych usług – wybór należy do pracownika. ?W takim wypadku zdaniem ZUS zarówno świadczenia w naturze w postaci usług, jak i wypłacona ich równowartość w pieniądzu muszą być oskładkowane. ?Nie mogą skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa ?w § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia. Przy usługach wynika to stąd, ?że nie mają one charakteru pieniężnego (a rozporządzenie mówi o „wypłaconych" świadczeniach). ?W odniesieniu zaś do świadczeń pieniężnych z tytułu rezygnacji ?w programie ZUS uważa, ?że to jedynie substrat usług, ?z których nie korzystał uprawniony. Choć mają ?charakter pieniężny, ?to jednak stanowią rezultat wymiany programu na świadczenie pieniężne. ?Fakt, że mają formę pieniężną, sam przez się nie przesądza, ?że mogą korzystać z wyłączenia ?z podstawy wymiaru składek przewidzianego w § 2 ust. 1 ?pkt 3 rozporządzenia (decyzja ZUS z 5 kwietnia 2013 r., DI/100000/451/166/?2013).

Zarówno w wypadkach obligatoryjnych, jak i fakultatywnych istotne jest to, że wypłata musi nastąpić w związku ?z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy, a świadczenie musi mieć charakter pieniężny. Nie ma natomiast znaczenia tryb rozwiązania stosunku pracy (wypowiedzenie, bez wypowiedzenia, porozumienie).

Przychody ze stosunku pracy

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń.

W szczególności są to:

- ?wynagrodzenia zasadnicze,

- ?wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,

- ?różne dodatki,

- ?nagrody,

- ?ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, ?a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, ?jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy ?o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Jakie odszkodowania i odprawy bez składek

W myśl § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia zwolnione od ZUS są odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom ?z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym:

1) ?z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy: