Jak odróżnić nastoletni bunt od depresji. Poradnik dla nauczycieli

Materiał partnera

Warto jednak wiedzieć, że takie zachowanie nastolatka może świadczyć nie o nastoletnim buncie, a o depresji. Szczególnie istotną rolę w takiej sytuacji pełni nauczyciel, który może nie tylko w porę dostrzec niepokojące sygnały, ale też podjąć odpowiednie kroki. Na co powinien zwrócić uwagę?

Depresja jest chorobą i należy ją odróżnić od chwilowego przygnębienia czy obniżonego nastroju. Szacuje się, że w Polsce od 10 do 15 proc. nastolatków cierpi na zaburzenia depresyjne, a niektóre dane wskazują, że objawy depresyjne można stwierdzić u nawet co trzeciego nastolatka. Dlatego tak ważne jest, by nauczyciele i pedagodzy umieli odróżnić, jakie zachowanie ucznia są przejawem normalnych dla wieku nastoletniego norm rozwojowych, a co może być sygnałem świadczącym o depresji.

Zmiany jakie zachodzą w życiu nastolatków są intensywne zarówno na płaszczyźnie wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Zmianom ulegają też oczekiwania otoczenia wobec nich. Jest to zatem czas odczuwania dużej presji przez młodych ludzi. Towarzyszy temu ogromna nadwrażliwość, dlatego tak ważna jest świadomość i rozumienie mechanizmów rozwojowych okresu dojrzewania. Zachodzące zmiany dotyczą sfery biologicznej, społecznej i rodzinnej, trudno się zatem dziwić, że jedni radzą sobie lepiej, a innych problemy przerastają.

Jeśli dziecko ma zdrową samoocenę, silną wiarę w siebie i swoje możliwości oraz zdrowe poczucie własnej wartości istnieje większa szansa na to, że nastoletni bunt przebiegnie w łagodny sposób i nie doprowadzi do kryzysu psychicznego, czyli między innymi do rozwoju depresji. Istnieje wiele źródeł negatywnych emocji w okresie dorastania i są one całkowicie naturalne. Nastolatek często nie rozumie zmian, które zachodzą w jego ciele. Zmienność i gwałtowność emocji spowodowana zmianami hormonalnymi mogą prowadzić do znacznych wahań samooceny. Wśród wyzwań wieku nastoletniego można wskazać na próbę odnalezienia własnej tożsamości, budowanie przynależności czy ustalanie hierarchii wartości. Wpływ na samopoczucie młodego człowieka ma również pozycja w grupie rówieśniczej.

Niezwykle ważne jest udzielanie nastolatkom pomocy w zdrowym i adaptacyjnym radzeniu sobie z wiekiem dojrzewania. Bunt nastolatka to zjawisko niezgody na otaczający go świat. Nastolatek może reagować wrogością i agresją na osoby ze swojego otoczenia reprezentujące według niego rzeczywistość, na którą osoba w wieku dojrzewania nie ma zgody. Jednym z objawów depresji, który może być mylony z buntem, jest występująca częściej niż u dorosłych zmagających się z depresją nerwowość i wzmożona drażliwość. To może skutkować łatwym wpadaniem w złość, irytowaniem się czy wchodzeniem w konflikt z rówieśnikami.

To właśnie chwiejność nastroju i rozdrażnienie są często uznawane za objaw buntu i bagatelizowane za pomocą haseł „to taki wiek", „to hormony", „wyrośnie z tego", „to przejściowe". Również problemy z pamięcią, koncentracją, pogorszenie ocen wcale nie muszą być objawami nastoletniego roztargnienia. Nie wolno ignorować takich sygnałów i tłumić ich upomnieniami, obniżeniem oceny z zachowania i uwagami.

Jeśli nastolatek nie może skupić się w trakcie zajęć, jest rozkojarzony, widać po nim oznaki niewyspania się, narzeka na zmęczenie i jest nadmiernie senny niekoniecznie musi to być związane z tym, że, jak zwykło się myśleć, nastolatki siedzą po nocach przed komputerem. Brak przygotowania do zajęć, odrobionej pracy domowej czy pogorszenie ocen mogą być jedną z oznak depresji, a nie, jak mogłoby się wydawać, lenistwa.

Bardzo mocno pokutuje stereotyp, że nastolatki zamykają się w sobie, we własnym świecie, izolują od rówieśników oraz rodziny i że jest to normalny etap rozwojowy. Zrzucanie wszystkiego na burzę hormonalną, ignorowanie zmian w dotychczasowym sposobie bycia i zachowaniu, nazywanie wszystkich zjawisk prawem wieku nastoletniego, może spowodować, że moment, w którym nadchodzący kryzys psychiczny dałoby się jeszcze zatrzymać, przerodzi się w pełnoobjawową depresję. Te symptomy nie stanowią kryteriów diagnozy. Są sygnałami, które powinny wzbudzić w nauczycielu większą czujność. Nauczyciel powinien zareagować, zapoznać się z problemem i udzielić pierwszego wsparcia.

Rolą nauczyciela nie jest stawianie diagnozy. Jednak jako pedagog jest odpowiedzialny za obserwowanie, zwrócenie uwagi i niebagatelizowanie tego, co dzieje się z uczniem. Jeżeli u ucznia zachodzi podejrzenie depresji, to w takiej sytuacji nauczyciel powinien w rozmowie z uczniem zauważyć i nazwać niepokojące sygnały. Pedagog powinien dać nastolatkowi wsparcie i zapewnić, że ten może liczyć na pomoc ze strony nauczyciela.