W orzecznictwie pojawił się też inny pogląd. Prezentują go m.in. wyroki NSA z 21 czerwca 2011 r. (I FSK 867/10), z 15 kwietnia (I FSK 540/10) i z 12 października 2010 r. (1483/ 09).
Zgodnie z nimi z art. 66 lit. b dyrektywy 112 wynika, że państwa członkowskie mogą postanowić, że podatek staje się wymagalny „nie później niż" w momencie otrzymania zapłaty. Oznacza to, że prawodawca unijny przyznał państwom członkowskim swobodę w określaniu momentu powstania obowiązku podatkowego, oznaczając jedynie ostatni dopuszczalny moment wymagalności podatku (otrzymanie zapłaty). W wyrokach tych sądy zwracały uwagę, że sformułowanie „nie później niż" wskazuje na to, że w świetle dyrektywy 112 dopuszczalne jest inne określenie momentu powstania obowiązku podatkowego. Ustawodawca krajowy musi zapewnić spełnienie tylko jednego warunku: momentem ostatecznym (czyli najpóźniejszym) będzie otrzymanie zapłaty. Jednocześnie w orzeczeniach tych wskazywano, że w świetle art. 66 lit. b dyrektywy 112 sposób wcześniejszego określenia momentu powstania obowiązku podatkowego nie ma znaczenia. Ustanowienie przez krajowego legislatora maksymalnego, granicznego terminu powstania obowiązku podatkowego jako 30 dzień licząc od dnia wykonania usługi nie ma nic wspólnego z odstępstwem przewidzianym w art. 66 lit. c dyrektywy 112. Podnoszono, że polska regulacja dla usług transportowych i spedycyjnych oparta jest w całości na art. 66 lit. b dyrektywy, ponieważ ostatecznie momentem granicznym powstania obowiązku podatkowego jest otrzymanie zapłaty.
Skąd wątpliwości
W uzasadnieniu do postanowienia z 4 stycznia 2012 r. NSA wskazał, że na tle art. 66 lit. b dyrektywy 112 powstaje wątpliwość, czy podatnik może wykazać obowiązek podatkowy w momencie wystawienia faktury, mimo że przepisy przesuwają go na dzień zapłaty lub na 30 dzień od dnia wykonania usługi. Są one tym większe, że zgodnie z ustawą o VAT nabywca ma prawo do odliczenia już w momencie otrzymania faktury. Tymczasem art. 167 dyrektywy 112 mówi, że po stronie nabywcy prawo do odliczenia powstaje w momencie, gdy podatek, który podlega odliczeniu, staje się wymagalny. Przepis ten określa więc najwcześniejszy moment, z zaistnieniem którego nabywca (świadczeniobiorca) może skorzystać z prawa do odliczenia VAT naliczonego. Tymczasem krajowe przepisy umożliwiają odliczenie podatku naliczonego przez nabywcę wcześniej niż u wystawcy faktury powstał obowiązek podatkowy. Zdaniem NSA wskazuje to, że obowiązek podatkowy wynikający z art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a i b ustawy o VAT nie został skorelowany z prawem do odliczenia podatku naliczonego. Pogłębia to tym samym wątpliwość, czy doszło do prawidłowego wprowadzenia art. 66 lit. b dyrektywy 112.
Wyjątki od reguły
Dyrektywa 112 w art. 66 przewiduje wprost prawo państw członkowskich do wprowadzenia szczególnych momentów powstania obowiązku podatkowego. Z brzmienia tego przepisu wynikają ramy czasowe ograniczające możliwości poszczególnych państw członkowskich w zakresie kształtowania terminów powstawania obowiązku podatkowego. Nie mogą one określić momentu powstania obowiązku podatkowego w momencie późniejszym niż data wystawienia faktury lub data otrzymania zapłaty (art. 66 lit. a i b dyrektywy 112). Analiza art. 66 dyrektywy 112 wskazuje także, że państwa członkowskie nie zostały upoważnione do ustalenia obowiązku podatkowego uzależnionego od upływu terminu płatności (jak jest to w polskich przepisach w odniesieniu do dostawy energii elektrycznej czy świadczenia usług powszechnych, takich jak usługi telekomunikacyjne) ani też z chwilą upływu pewnego terminu po dostawie lub wykonaniu usługi (jak w przypadku usług transportowych, budowlanych, spedycyjnych etc.). Co prawda dyrektywa 112 daje państwom członkowskim uprawnienie do ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego w inny sposób niż z datą wystawienia faktury lub datą otrzymania zapłaty, ale tylko w przypadku gdy faktura nie została wystawiona w określonym terminie. Tymczasem polski ustawodawca zmodyfikował regulacje prawa unijnego, łącząc rozwiązania z trzech odrębnych przepisów: pkt a, b oraz c omawianego artykułu dyrektywy.
Polskie przepisy zbyt skomplikowane
Fakt, że polskie przepisy wprowadzają szereg szczególnych momentów powstania obowiązku podatkowego sprawia, że zasada ogólna (czyli z chwilą wydania towarów lub wykonania usługi) jest stosowana dość rzadko (i na ogół w obrocie detalicznym). Dodatkowo polskie przepisy określające obowiązek podatkowy są bardzo skomplikowane i kłopotliwe dla podatników. To dlatego że:
