Użytkowanie wieczyste, polega na oddaniu w użytkowanie nieruchomości gruntowej, która jest własnością Skarbu Państwa, województwa, powiatu bądź gminy lub związku tych jednostek, na rzecz osób fizycznych lub prawnych na okres 99 lat. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest oddanie gruntu na okres krótszy, co najmniej czterdziestoletni. Użytkownik wieczysty może korzystać z gruntu na zasadach określonych w decyzji lub w umowie o oddaniu mu nieruchomości i z tego tytułu płaci opłatę roczną.
Instytucja ta weszła w życie w 1961 r. i stanowiła instrument umożliwiający państwu udostępnianie gruntów pod zabudowę bez jednoczesnego rezygnowania z ich własności. Dzięki temu, tereny pod zabudowę mieszkaniową uzyskiwały np. spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego. Później, ten mechanizm zaczęto wykorzystywać do budowy na inne cele i przez inne podmioty.
Próby likwidacji użytkowania wieczystego – nie takie nowe
Nowa ustawa stanowi kolejny krok ku eliminacji użytkowania wieczystego z polskiego systemu prawa. Od 2005 r. niektórzy użytkownicy wieczyści mogli domagać się przekształcenia użytkowania wieczystego we własność. Dnia 1 stycznia 2019 r., z mocy prawa, we własność przekształciło się prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe. Ponadto, przepisy dotyczące sprzedaży użytkownikowi wieczystemu oddanej mu nieruchomości istnieją już w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z nimi jednak, możliwość nabycia gruntu zależy od woli właściciela, który nie miał obowiązku go sprzedać.
Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie nowych przepisów, ponieważ, jak wynika z uzasadnienia, dostrzegł niepewność użytkowników wieczystych wynikającą ze wzrastających opłat rocznych oraz konieczność zagwarantowania stabilności prawnej podmiotom inwestującym na takich gruntach.
Nowelizacja z jednej strony zmienia istniejące już przepisy o sprzedaży nieruchomości użytkownikom wieczystym, a z drugiej – wprowadza novum w postaci czasowego roszczenia użytkownika wieczystego o sprzedaż nieruchomości na jego rzecz.
