Rz: Rozpoczyna się postępowanie podatkowe, a podatnik ma podejrzenie, że prowadzący je urzędnik nie jest obiektywny. Co może zrobić?
Jarosław Ziobrowski: Przepisy ordynacji podatkowej zawierają mechanizm zabezpieczający przed wydawaniem decyzji podatkowych przez urzędników, którzy nie są bezstronni. O tym, kiedy można wyłączyć z postępowania pracownika organu podatkowego, mówi art. 130 ordynacji. Urzędnik nie powinien się zajmować sprawami zobowiązań podatkowych i innymi sprawami normowanymi przepisami prawa podatkowego dotyczącymi jego najbliższych: małżonka, rodzeństwa, dzieci, rodziców czy teściów (wstępnego, zstępnego lub powinowatego pierwszego stopnia). Nie może także uczestniczyć w postępowaniu, w którym stroną (stronami) jest osoba związana z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. Co ważne, pracownik fiskusa podlega wyłączeniu także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Jakie inne okoliczności mogą być podstawą wyłączenia?
Nie tylko koneksje rodzinne powodują odsunięcie urzędnika od sprawy. Nie może on prowadzić postępowania podatkowego, jeśli ze stroną pozostaje w takim stosunku prawnym (np. z tytułu umowy pożyczki, najmu czy o dzieło), że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na ich prawa lub obowiązki.
Na liście przesłanek powodujących wyłączenie pracownika skarbówki znaczące miejsce zajmuje zaangażowanie w czynności proceduralne, które może utrudniać obiektywną ocenę sprawy. Prowadzenia sprawy nie można powierzyć urzędnikowi, który był w niej świadkiem lub biegłym. Osoba taka postrzega i odbiera już pewne okoliczności sprawy w określony sposób. Może więc mieć problemy z bezstronnym prowadzeniem postępowania. Podobne wątpliwości pojawiają się, gdy postępowanie ma prowadzić urzędnik, który wcześniej uczestniczył w wydaniu zaskarżonej decyzji. Na przykład pracownik urzędu skarbowego, który brał udział w wydaniu decyzji, a następnie został przeniesiony do izby skarbowej, nie może się zajmować odwołaniem od tej decyzji. Przepisy mówią też o wyłączeniu urzędnika ze sprawy dotyczącej osoby, która pozostaje wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.
