Zgodnie z zapadłym w czwartek wyrokiem ETPCz, w Polsce doszło do naruszenia art.11 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który gwarantuje prawo do swobodnego i pokojowego stowarzyszania się (syg. akt 26821/17, Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej w likwidacji przeciwko Polsce). Prawo to nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które są konieczne z uwagi na zachowanie bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku, zapobieganie przestępstwom etc. Ograniczenia takie muszą wynikać z ustawy.
Ślązacy kontra państwo
Sprawa dotyczyła Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej (SONŚ), które Sąd Rejonowy w Opolu zarejestrował pod koniec 2011 r. Na krótko. Opolska prokuratura uznała, że postanowienie o rejestracji jest sprzeczne z ustawą o mniejszościach narodowych i etnicznych, w której narodowość śląska nie została wymieniona. Wniosła o rozwiązanie SONŚ. Sąd Okręgowy utrzymał jednak w mocy decyzję o rejestracji. Prokuratura wniosła skargę kasacyjną.
W grudniu 2013 r. Sąd Najwyższy uznał, że nazwa i cel Stowarzyszenia wprowadzają w błąd co do prawnego wyodrębnienia śląskiej mniejszości narodowej. W ocenie SN, Ślązaków nie można uznać za odrębny naród, więc Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej nie może być zarejestrowane w KRS.
Według SN rejestracja SONŚ byłaby drogą do uznania śląskiej mniejszości narodowej. Powołał się na wyrok ETPCz w polskiej sprawie z 2001 r., w którym wskazano, że procedura rejestracji stowarzyszeń może być jedną z dróg uznania mniejszości narodowej. Chodziło wówczas o rejestrację Związku Ludności Narodowości Śląskiej. ETPC uznał, że władze polskie odmawiając rejestracji stowarzyszenia o tej nazwie „nie przeszkodziły w utworzeniu zrzeszenia dla wyrażania i propagowania charakterystycznych cech mniejszości, lecz jedynie zapobiegły utworzeniu jednostki prawnej (legal entity), która poprzez rejestrację i nazwę uzyskałaby specjalny status i związane z nim specjalne przywileje w świetle prawa wyborczego. Odmowa rejestracji musi być uznana jako konieczna w społeczeństwie demokratycznym” (Sprawa Gorzelik i inni przeciwko Polsce, skarga nr 44158/98).
Po wyczerpaniu drogi sądowej w Polsce SONŚ złożyło skargę do Strasburga.
