Fiskus wciąż mocno dociska przedsiębiorców

Teoretycznie podatki w Polsce są niskie. W praktyce – nie. Niemal co trzecia złotówka zysku wypracowanego przez giełdowe grupy kapitałowe trafia do urzędów skarbowych.

Publikacja: 02.08.2023 03:00

Teoretycznie podatki w Polsce są niskie. W praktyce – nie.

Teoretycznie podatki w Polsce są niskie. W praktyce – nie.

Foto: Adobe Stock

Nominalna stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi w Polsce 19 proc. i jest relatywnie niska (poniżej średniej dla OECD) na tle innych krajów. Jednak w praktyce przedsiębiorcy działający nad Wisłą płacą fiskusowi znacznie więcej – wynika z najnowszego raportu firmy Grant Thornton.

W 2022 r. efektywna stawka podatkowa wyniosła 28 proc. Jest o 3 pkt proc. wyższa od średniej z ostatniej dekady. Jest też znacząco wyższa niż 15-proc. stawka, która została uzgodniona jako minimalna na poziomie UE w celu zapewnienia globalnego minimalnego poziomu opodatkowania grup wielonarodowych.

Nadzieja na zmianę

Grzegorz Szysz, radca prawny z Grant Thorntona, podkreśla, że kłopoty z efektywnością podatkową pomniejszają konkurencyjność polskich firm, ich zdolności inwestycyjne i atrakcyjność z perspektywy inwestorów. Liczne zwolnienia podatkowe będące narzędziem w polityce gospodarczej w teorii powinny doprowadzić do obniżenia efektywnej stopy opodatkowania poniżej 19-proc. stawki nominalnej, tymczasem za nami kolejny rok z obciążeniami na poziomie rzędu 30 proc.

Czytaj więcej

Jakie będą podatki po wyborach. Kto zapłaci za obietnice polityków?

Generalnie w ostatniej dekadzie obciążenia podatkowe rosły, ale najnowsze dane dają nadzieję na zmianę tego niekorzystnego dla biznesu trendu. Stawka za 2022 r. jest o 5 pkt proc. niższa niż rok wcześniej oraz o 6 pkt proc. niższa niż w „rekordowym” 2020 r., kiedy wyniosła aż 34 proc. Obserwowane ostatnio spadki mogą być pokłosiem m.in. rozliczania strat podatkowych z lat ubiegłych, kiedy biznes mierzył się z wieloma wyzwaniami spowodowanymi pandemią i wojną.

Kto płaci najwięcej

W przeszłości co do zasady wyższe podatki płaciły podmioty państwowe, ale w ostatnich dwóch latach widać zmianę tej tendencji. W okresie 2012–2020 na giełdowe grupy kapitałowe z sektora SP przypadały stawki podatkowe w przedziale od 22 proc. do rekordowych 50 proc. w 2020 r. W 2021 r. poziom ten spadł o ponad połowę, do 23 proc., a w 2022 r. był podobny. Z kolei w grupie przedsiębiorców prywatnych widać trend odwrotny – ostatnie obciążenia są wyższe niż w latach 2012–2020. W 2021 r. stawka wyniosła 36 proc., a w zeszłym roku 30 proc.

Widać związek pomiędzy rozmiarem przedsiębiorstwa a stawką podatkową. Najwięcej płacą duże spółki wchodzące w skład WIG20. W 2022 r. było to aż 31 proc. ich zysków. Z kolei firmy średnie mają efektywną stopę podatkową na poziomie 27 proc., analogicznie do spółek mniejszych. Od 2020 r. średnia stawka dla firm dużych i średnich spada, ale dla małych – rośnie.

Czytaj więcej

Anna Cieślak Wróblewska: Podatki po wyborach w górę? Polsce grozi turecki scenariusz

Widać duże dysproporcje w branżach. Najwyższymi stawkami podatkowymi w latach 2012–2022 obciążone były banki, branża energetyczna, odzieżowa i obuwnicza oraz spółki surowcowe. Natomiast najmniejszą część zysków fiskusowi przekazali producenci gier, deweloperzy oraz firmy z sektora metalurgicznego.

Różnice w poziomie opodatkowania widać też pod względem kraju pochodzenia. Od kilku lat to podmioty z kapitałem zagranicznym płacą wyższe podatki niż krajowe. W minionym roku efektywna stawka podatkowa firm zagranicznych sięgnęła 34 proc., czyli była o 6 pkt proc. wyższa niż średnia dla wszystkich badanych przedsiębiorstw oraz aż o 10 pkt proc. wyższa niż w grupie firm z kapitałem krajowym. Eksperci podkreślają, że podmiotom zagranicznym jest trudno odnaleźć się w skomplikowanym polskim systemie podatkowym.

firmy
Przybywa podatkowych grup

W ostatnim czasie znowelizowano przepisy dotyczące tworzenia podatkowych grup kapitałowych. W efekcie liczba takich podmiotów zaczęła w Polsce rosnąć. W połowie 2023 r. było ich już niemal 100 wobec 28 w 2012 r., 61 w 2015 r., 75 w 2018 r., 56 w 2021 r. i 76 w zeszłym roku – podaje Grant Thornton, bazując na danych resortu finansów. Eksperci podkreślają, że utworzenie podatkowej grupy kapitałowej może przynieść wymierne korzyści w postaci obniżenia efektywnej stopy opodatkowania, zwiększenia bezpieczeństwa rozliczeń oraz ograniczenia pracochłonności w działach księgowo-podatkowych w firmie. Liberalizacja przepisów o założeniu oraz funkcjonowaniu podatkowej grupy kapitałowej weszła w życie z początkiem 2022 r.

Garść rad dla firm

Obniżyć efektywną stawkę podatkową można m.in. dzięki zastosowaniu ulg, które w ostatnich latach zostały wprowadzone do ustawy o CIT.

– Można zwrócić uwagę choćby na popularną od kilku lata ulgę badawczo-rozwojową, umożliwiającą dodatkowe odliczenie określonych kosztów kwalifikowanych. Od 2022 r. dodano także inne ulgi, w tym choćby ulgę na innowacyjnych pracowników, na prototyp, ulgę prowzrostową, konsolidacyjną, ulgę na IPO czy ulgę sponsoringową – wymienia Łukasz Porada, ekspert KPMG w Polsce. Innymi metodami na obniżenie efektywnej stawki podatkowej jest stosowanie takich rozwiązań jak np. IP BOX, czyli podatek od dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, wynoszący 5 proc. podstawy opodatkowania.

– W określonych sytuacjach korzystne podatkowo może być też stosowanie ryczałtu od dochodu spółek (tzw. estoński CIT). Warto zwrócić uwagę także na możliwość dokonywania odpisów nieściągalnych wierzytelności jako sposobu na ich zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów – podsumowuje Porada.

Opinia dla "Rz"
Anna Słomińska-Wernik, ekspertka Konfederacji Lewiatan

Nadwyżka ESP ponad 19-proc. stawkę nominalną ma źródło m.in. w ograniczeniach w możliwości kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów, braku możliwości rozpoznania ponoszonych realnie strat i wprowadzaniu nowych kategorii obciążeń podatkowych. Mowa m.in. o wprowadzeniu limitu kosztów finansowania dłużnego, limitów w ujmowaniu w kosztach wydatków związanych z eksploatacją samochodu osobowego, wprowadzeniu podatku minimalnego czy ograniczeniu w możliwości dokonywania podatkowych odpisów amortyzacyjnych.

Nominalna stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi w Polsce 19 proc. i jest relatywnie niska (poniżej średniej dla OECD) na tle innych krajów. Jednak w praktyce przedsiębiorcy działający nad Wisłą płacą fiskusowi znacznie więcej – wynika z najnowszego raportu firmy Grant Thornton.

W 2022 r. efektywna stawka podatkowa wyniosła 28 proc. Jest o 3 pkt proc. wyższa od średniej z ostatniej dekady. Jest też znacząco wyższa niż 15-proc. stawka, która została uzgodniona jako minimalna na poziomie UE w celu zapewnienia globalnego minimalnego poziomu opodatkowania grup wielonarodowych.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Budżet i podatki
Rząd ma nowy plan na finanse państwa. Będą wyższe podatki?
Budżet i podatki
MF: Od 2025 roku wchodzimy na ścieżkę redukcji deficytu
Budżet i podatki
Naprawa polskich finansów zajmie kilka lat. MF przedstawia tzw. białą księgę
Budżet i podatki
Stan budżetu państwa w spadku po PiS i nowy plan
Budżet i podatki
Luka VAT skoczyła do 15,8 proc. Runął mit Morawieckiego o cudzie VAT-owskim?