Stanowisko Izby w tej sprawie Prezes NIK przedstawił na posiedzeniu Rady do Spraw Wspierania Działań na Rzecz Ochrony Zwierząt. Aktualnie ustawa o ochronie zwierząt zobowiązuje gminy do obligatoryjnej kastracji albo sterylizacji tylko zwierząt w schroniskach.
Sprawy związane z zapobieganiem bezdomności zwierząt od kilku lat są przedmiotem zainteresowania Najwyższej Izby Kontroli. Na kolejnym już posiedzeniu działającej przy Prezesie NIK Rady do Spraw Wspierania Działań na Rzecz Ochrony Zwierząt Prezes przedstawił stanowisko Izby dot. możliwości podejmowania przez gminy uchwał o dofinansowaniu sterylizacji/kastracji psów i kotów posiadających właścicieli. Jest to jeden z wniosków de lege ferenda sformułowany w oparciu o ustalenia najnowszej kontroli NIK, sprawdzającej, czy podejmowane przez samorządy działania na rzecz ograniczenia bezdomności zwierząt są skuteczne. Raport pokontrolny w tej sprawie zostanie opublikowany w najbliższym czasie.
NIK wskazuje na potrzebę wyraźnego wpisania do ustawy o ochronie zwierząt możliwości całkowitego lub częściowego finansowania przez gminy kastracji/sterylizacji psów i kotów, przy pełnym poszanowaniu praw właścicieli tych zwierząt. Sterylizacja zwierząt jest jednym z najistotniejszych sposobów zapobiegania bezdomności zwierząt. Ograniczenie liczby bezdomnych zwierząt poprawi ich dobrostan, a także bezpieczeństwo obywateli. Przekłada się także na oszczędności w budżetach gmin, ponieważ mniejsza liczba zwierząt bezdomnych umożliwia zmniejszenie rozmiarów i liczby prowadzonych przez gminy schronisk, a co za tym idzie przeznaczanych na nie wydatków.
Dotychczasowa praktyka poszczególnych gmin w tym zakresie jest niejednolita. Tylko niektóre samorządy zachęcają właścicieli do sterylizacji zwierząt, dofinansowując takie zabiegi. Inne wskazują, że gminy mogą finansować kastrację bądź sterylizację, ale tylko i wyłącznie w odniesieniu do zwierząt bezdomnych, umieszczonych w schroniskach.
Tymczasem NIK w ramach już obowiązujących przepisów widzi możliwość podejmowania przez gminy uchwał o dofinansowaniu sterylizacji oraz kastracji także takich zwierząt, które posiadają właścicieli. Działanie to prowadzi bowiem wprost do zapobiegania bezdomności zwierząt, a zapobieganie bezdomności zwierząt, podobnie jak i konieczność zapewnienia czystości i porządku, jest zadaniem własnym gminy. Natomiast nałożone na gminę przedmiotowe zadanie polegające na zapobieganiu bezdomności zwierząt należy rozumieć sensu largo. Gmina jest zobowiązana do realizacji nałożonego na nią zadania, w związku z czym nie można odmówić jej prawa wyboru sposobu realizacji tego zadania w ramach przepisów prawa. Nie oznacza to jednak, zdaniem NIK, iż gmina nie może realizować zadania zapobiegania bezdomności zwierząt w inny sposób niż poprzez wykonywanie zadań określonych w programie opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt.
