Opłaty za pobyt podopiecznych w DPS to należności publiczne

Spór w sprawie dotyczył statusu domu opieki społecznej (DPS) w kontekście przepisów o VAT. We wniosku o interpretację powiat wyjaśnił, że DPS jako jednostka budżetowa jest finansowany z jego kasy. Działalność statutowa jednostki jest ukierunkowana i wyspecjalizowana w całodobowej opiece osób, które z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu.

Pobyt w DPS jest odpłatny. Jednostka pobiera opłaty za pobyt na podstawie ustawy o pomocy społecznej. Decyzje administracyjne kierujące wraz z ustaleniem odpłatności za pobyt i płatników wydają ośrodki pomocy społecznej właściwe dla miejsca zamieszkania osoby skierowanej. Opłaty za pobyt pobrane przez DPS są odprowadzane do budżetu powiatu, z którego jednostka otrzymuje środki na funkcjonowanie.

Powiat zapytał, czy wykonywanie zadania własnego z zakresu pomocy społecznej, jakim jest zapewnienie pobytu w domu pomocy społecznej, i pobieranie opłat z tego tytułu przez jego jednostkę podlega wyłączeniu z opodatkowania VAT. Sam uważał, że tak.

Przypomniał, że stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy VAT nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. W ocenie powiatu DPS wykonuje jego zadania własne o charakterze obowiązkowym. DPS funkcjonuje na zupełnie odmiennych zasadach niż podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Wysokość opłaty za pobyt ustalana jest w sposób ściśle określony w ustawie o pomocy społecznej.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Po przeanalizowaniu przepisów i orzecznictwa urzędnicy uznali, że w odniesieniu do opłat za pobyt w DPS zachodzi sytuacja, w której występuje skonkretyzowane świadczenie – zapewnienie pobytu. Jest ono wykonywane z nakazu organu władzy (decyzja administracyjna) pomiędzy dwoma określonymi stronami transakcji, dla którego istnieje bezpośredni beneficjent czynności. W ocenie fiskusa, skoro jest możliwe zidentyfikowanie konkretnego świadczenia wykonywanego przez powiat na rzecz określonego nabywcy, to należy je uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów o VAT.

Spór trafił na wokandę, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uwzględnił skargę powiatu. Zauważył, że DPS, niemający osobowości prawnej, będący budżetową jednostką powiatową i finansowany z jego budżetu, wykonuje zadania określone w ustawie o pomocy społecznej. Do zadań własnych powiatu należy natomiast prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu szerszym niż gminny oraz umieszczanie w nich skierowanych osób. Zdaniem WSA, dom opieki społecznej prowadzony przez powiat realizuje jego zadania własne, wynikające z przepisów prawa. Dlatego w spornej sytuacji zastosowanie ma art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.

Sąd zauważył, że z zgodnie z orzecznictwem DPS działa na odmiennych zasadach niż podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Jego utworzenie i utrzymanie należy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym. Zarówno umieszczenie danej osoby w domu, jak i opłata za pobyt lub zwolnienie z niej wynikają z decyzji administracyjnej. Wysokość opłaty jest przy tym ustalana w sposób określony w ustawie o pomocy społecznej. To organ samorządu terytorialnego (np. gmina) decyduje zatem w ramach sprawowania władztwa publicznego kto i za ile zostanie umieszczony w domu pomocy społecznej. WSA podkreślił, że pobrane opłaty mają charakter daniny publicznej. WSA uznał więc, że powiat z tytułu prowadzenia DPS nie jest podatnikiem VAT.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 21 marca 2017 r. (I SA/Rz 55/17).

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: a.tarka@rp.pl

Komentarz eksperta

Magdalena Szlembarska, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO

Komentując orzeczenie rzeszowskiego WSA trzeba zacząć od tego, że 29 września 2015 r. zapadł przełomowy wyrok w sprawie C-276/14, w którym Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że gmina wraz ze swoimi jednostkami organizacyjnymi jest jednym podatnikiem VAT. Gmina jest organem powołanym do wykonywania głównie zadań własnych, które nie podlegają VAT. Artykuł 15 ustawy o podatku od towarów i usług określa kto i w jakich okolicznościach jest podatnikiem tego podatku. Jednocześnie, w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT z grona podatników tego podatku zostały wyłączone organy władzy publicznej oraz urzędy obsługujące z tytułu wykonywania zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane. Jednak gminy często wykonują czynności, które są związane z ich działalnością zarobkową. Z przepisów wynika, że czynności wykonywane przez organy samorządowe podlegają VAT, gdy obejmują czynności inne niż mieszczące się w ramach ich zadań lub wykonują czynności mieszczące się w ramach ich zadań, ale robią to na podstawie umów cywilno-prawnych.