Wszczęte na początku czerwca postępowanie toczy się jeszcze przed organem I instancji, ale strona sądzi, że prawdopodobnie nie uzyska korzystnej dla siebie decyzji, w związku z czym będzie musiała wnieść odwołanie. Chce jednak jak najszybszego załatwienia sprawy. Czy w odwołaniu będzie mogła zawrzeć wniosek o to, aby organ II instancji sam załatwił sprawę merytorycznie, bez zwracania jej do I instancji?
Tak. Ustawą z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (dalej nowelizacja) wprowadzono m.in. nowe rozwiązania służące zmniejszeniu ilości decyzji kasatoryjnych, czyli polegających na uchyleniu przez organ odwoławczy zaskarżonej decyzji w całości i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia do I instancji. Nowelizacja weszła w życie 1 czerwca 2017 r. Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed tym dniem ostateczną decyzją lub postanowieniem stosuje się jednak przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) w dotychczasowym brzmieniu. Ograniczenie to nie dotyczy tylko nowych przepisów o mediacji, które stosuje się także do postępowań wszczętych przed 1 czerwca. Decyzja ostateczna to taka, od której nie służy już odwołanie albo wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 16 § 1 k.p.a.). W przypadku opisanym w pytaniu postępowanie wszczęto w czerwcu, co oznacza, że mają już do niego zastosowanie nowe regulacje.
Przed nowelizacją, art. 136 k.p.a. przewidywał tylko, że organ odwoławczy może przeprowadzić – na żądanie strony lub z urzędu – dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję. W II instancji można było zatem przeprowadzić tylko uzupełniające postępowanie dowodowe, w granicach określonych w art. 136 k.p.a. Jeżeli zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy miał istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie (czyli dla załatwienia sprawy nie wystarczyło przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego), organ odwoławczy wydawał decyzję kasatoryjną (art. 138 § 2 k.p.a.).
Po zmianach, w uzupełnionym art. 136 k.p.a. przewidziano, że w sytuacji, gdy zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie, to – na zgodny wniosek wszystkich stron zawarty w odwołaniu - organ odwoławczy sam przeprowadza postępowanie wyjaśniające w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, organ odwoławczy może co najwyżej zlecić przeprowadzenie określonych czynności postępowania wyjaśniającego organowi, który wydał zaskarżoną decyzję. Przepis ten stosuje się także w sytuacji, gdy jedna ze stron zawarła w odwołaniu wniosek o przeprowadzenie przez organ odwoławczy postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy, a pozostałe strony wyraziły na to zgodę. Mają na to termin 14 dni od dnia doręczenia im zawiadomienia o wniesieniu odwołania, zawierającego wniosek o przeprowadzenie przez organ odwoławczy postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy. Organ odwoławczy może nie uwzględnić wskazanego wyżej wniosku tylko wtedy, gdy przeprowadzenie przez ten organ postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy byłoby nadmiernie utrudnione. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy, organ odwoławczy nie może już wydać decyzji kasatoryjnej i sam orzeka co do istoty sprawy (uzupełniony nowelizacją art. 138 k.p.a.). ?
—Anna Puszkarska
