Klasyczny wzór dochodzenia sprawiedliwości polega na wniesieniu sprawy do sądu, który sprawdzi podstawę prawną żądania, przeprowadzi dowody i ustali stan faktyczny, a potem podsumuje wyrokiem, czy żądanie było zasadne. Po nadaniu klauzuli wykonalności zobowiązanie wyegzekwuje komornik i dopiero skuteczna egzekucja oznacza rzeczywistą ochronę interesu wierzyciela. Czy zawsze tak być musi?
1. Egzekucję wykonuje komornik, ale tytuł egzekucyjny dostarcza sąd i jest to dokument z klauzulą wykonalności na orzeczeniu lub ugodzie sądowej. Dlaczego sądy nie nadają klauzul wykonalności ugodom pozasądowym? Obecne rozwiązanie poprzez wydanie nakazu zapłaty z ugody przedłuża postępowanie i utrudnia egzekucję (bo nakaz można zaskarżyć i od zera toczy się cały proces o rzecz, która została między stronami rozstrzygnięta). Ugoda pozasądowa opatrzona klauzulą wykonalności pozwala od razu na egzekucję.
Warto przypomnieć, że definicja ugody zawarta jest w kodeksie cywilnym – w art. 917. „Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać". Czyli ugoda jest wynikiem świadomego konsensusu stron i ustala ich zobowiązania także poza procesem.
2. W postępowaniu nakazowym sądy powinny wydawać nakazy zapłaty wobec należności bezspornych, co polega na uznaniu przez dłużnika kwoty wskazanej przez wierzyciela. Inicjatywa ustawodawcy powinna się tutaj skupiać na ustaleniu, jaka czynność prawna jest wymagana do uznania należności w postaci wydania nakazu zapłaty opatrzonego klauzulą wykonalności. Czyli pozwalającego na prowadzenie egzekucji od razu po otrzymaniu nakazu i przed upływem terminu do wniesienia środka zaskarżenia.
3. W postępowaniu nakazowym – upominawczym sądy powinny wydawać nakazy zapłaty co do należności, które dłużnik akceptuje co do zasady, ale może mieć zastrzeżenia do ich wysokości (np. najemca za czynsz, a abonent za telefon). Taki nakaz zapłaty nie może być natychmiast wykonalny, ponieważ pewność zobowiązania nie dotyczy jego wysokości.
