Projekt realizuje postulat petycji wniesionej do Senatu w marca 2016 r. Autor petycji zwrócił uwagę, że w obecnym stanie prawnym dopuszcza się – za zezwoleniem przewodniczącego – obecność osób małoletnich na sali rozpraw jedynie w procedurze karnej. Tymczasem w sądach rozstrzyga się wiele ważnych spraw dla społeczności i obserwowanie przebiegu jawnych posiedzeń miałoby walory edukacyjne oraz przygotowałoby małoletnich do czynnego udziału w życiu publicznym.
Projekt Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji (druk senacki nr 287) przewiduje zmiany w ustawie - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zakłada możliwość uczestniczenia w rozprawie małoletnich, nie określając dolnej granicy wiekowej. Zdaniem projektodawcy takie rozwiązanie zapewnia swobodę decyzji przewodniczącemu składu orzekającego, który będzie indywidualnie podejmował decyzję biorąc pod uwagę m.in, niezakłócony przebieg posiedzenia, czy ewentualną demoralizację małoletniego przez treści prezentowane w trakcie posiedzenia. Przepis ma też umożliwić wstęp na salę rozpraw rodzicom z dziećmi, dla których nie ma innej opieki, gdy np. rodzic bierze udział w rozprawie w charakterze strony lub świadka.
Zgodnie z projektem zezwolenie będzie udzielane w formie zarządzenia, od którego będzie przysługiwało odwołanie do sądu orzekającego. Zarządzenia ws. zezwolenia na udział małoletniego w posiedzeniu jawnym wydane poza rozprawą będą niezaskarżalne, ale przewodniczący będzie mógł je uchylić lub zmienić, jeśli nastąpi zmiana okoliczności sprawy.
Nadanie małoletnim uprawnienia do obecności – w charakterze publiczności, w posiedzeniach jawnych postępowań w sprawach cywilnych prowadzonych przed sądem powszechnym oraz w sprawach administracyjnych rozstrzyganych przez sąd administracyjny w całości popiera Rzecznik Praw Dziecka.
- Wzmacnia to podmiotowość dziecka, umożliwiając aktywne uczestnictwo w życiu publicznym, zdobywanie wiedzy i doświadczenia w zakresie spraw cywilnych i administracyjnych. Sprzyja także kształtowaniu w dzieciach poszanowania dla prawa i wzmocnieniu poczucia sprawiedliwości – argumentuje Marek Michalak.
