Służba cywilna: zatrudnienie cudzoziemców z ograniczeniami

Zasady, na jakich osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego mogą zostać przyjęte do korpusu służby cywilnej wymienia art. 5 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). Wskazuje on, że w tej służbie o zatrudnienie na niektórych stanowiskach, poza obywatelami polskimi, ubiegać się mogą obywatele Unii Europejskiej oraz obywatele innych państw, którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej >patrz ramka.

Potwierdzenie obywatelstwa

W związku z tym, że ustawodawca nie określił formy potwierdzenia przez cudzoziemca ubiegającego się o zatrudnienie w służbie cywilnej posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej czy obywatelstwa innego państwa, którego obywatele mają prawo podjęcia zatrudnienia w Polsce na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa unijnego Departament Służby Cywilnej KPRM (dsc.kprm.gov.pl) wskazuje, że takim potwierdzeniem może być zarówno stosowny dokument urzędowy jak i oświadczenie cudzoziemca o posiadaniu obywatelstwa danego państwa. Oświadczenie o posiadaniu obywatelstwa danego państwa, które jest członkiem Unii Europejskiej, będzie równoznaczne z oświadczeniem o posiadaniu obywatelstwa UE. Na podstawie tego samego oświadczenia o posiadaniu obywatelstwa danego państwa będzie można również stwierdzić czy obywatele tego państwa mają prawo podjęcia zatrudnienia w Polsce na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa unijnego, co będzie jednak wymagało, zdaniem DSC KPRM, ich każdorazowej analizy.

Rygory selekcyjne obowiązują

Posiadanie obywatelstwa umożliwiającego karierę urzędniczą w służbie cywilnej to nie jedyny wymóg, jaki muszą spełnić cudzoziemcy chcący uczestniczyć w naborze do tej służby. Osoby te, podobnie jak obywatele polscy startujący w takim naborze powinni spełniać pozostałe, wymienione w art. 4 usc rygory selekcyjne >patrz ramka

Co do zasady spełnienie przez kandydatów wskazanych w art. 4 usc wymagań weryfikowane jest na podstawie złożonych przez nich dokumentów, w tym oświadczeń, które powinny być opatrzone podpisem kandydata oraz datą sporządzenia. Szczególnie istotne jest, aby treść składanych oświadczeń potwierdzała spełnienie wymogów ustawowych.

Powstaje pytanie, według jakiego prawa winno być oceniane spełnienie wskazanych w art. 4 usc wymagań w przypadku cudzoziemców. Ustawa o sc tego nie precyzuje.

W piśmiennictwie przyjmuje się jednak, (tak m.in. prof. J. Jagielski Ustawa o służbie cywilnej Komentarz LexisNexis Warszawa 2010 r.), że wymienione uwarunkowania dostępu do służby cywilnej w postaci korzystania z pełni praw publicznych i niekaralności powinny być oceniane zgodnie z prawem polskim. Przy czym co się tyczy niekaralności, to należy dla jej oceny stosować uniwersalną perspektywę niekaralności tj. niekaralność w ogóle a nie tylko na terytorium Polski.

Gdy natomiast chodzi o sprawdzenie dochowania wymogu posiadania nieposzlakowanej opinii to, jak podkreśla prof. J. Jagielski, ocena ta powinna być formułowana na postawie wszechstronnego własnego rozeznania organu prowadzącego nabór, obejmującego informacje o kandydacie powzięte ze źródeł krajowych (tj. na terenie Polskie) jak i kraju pochodzenia cudzoziemca – kandydata do służy cywilnej. Sprawą praktyki jest wypracowanie sposobów i metod pozyskiwania tego rodzaju informacji, przy założeniu, że muszą one być wkomponowane w obowiązujący porządek prawny Polski i nie mogą naruszać porządku prawnego państw, których obywatele ubiegają się o zatrudnienie w polskiej służbie cywilnej.

Nie wszystkie stanowiska

Art. 5 usc wskazuje nie tylko, którzy cudzoziemcy mogą starać się o przyjęcie do korpusu sc. Określa też, (choć bardzo ogólnie), jakie stanowiska w tej służbie są dla niech dostępne i dodatkowe przesłanki, jakie muszą być spełnione, aby cudzoziemcy spełniający omówione wyżej rygory selekcyjne mogli startować w naborze. Zgodnie z tym przepisem osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego mogą zostać zatrudnione na stanowisku pracy, na którym wykonywana praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa, jeżeli posiadają znajomość języka polskiego potwierdzoną dokumentem określonym w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego przez osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego, ubiegające się o zatrudnienie w służbie cywilnej (DzU nr 64, poz. 539).

Ani ustawa o służbie cywilnej, ani żadne inne przepisy nie zawierają listy stanowisk dostępnych dla cudzoziemców. Stanowiska, o które, poza obywatelami polskimi, mogą ubiegać się obywatele Unii Europejskiej oraz obywatele innych państw, którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje dyrektor generalny urzędu (za zgodą szefa służby cywilnej), upowszechniając informacje o wolnych stanowiskach pracy. Zastosowanie przez ustawodawcę w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy bardzo nieostrych (wymagających interpretacji), sformułowań wskazujących, jakiego rodzaju miałyby to być stanowiska pracy, pozostawia dużą swobodę dyrektorom generalnym urzędów oraz szefowi sużby cywilnej we wskazywaniu stanowisk pracy, na których mogłyby być zatrudnione osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego. To oni, zatem faktycznie decydują o przyjmowaniu lub nie cudzoziemców do polskiej służby cywilnej.

Ważne

Wynikająca z prawa UE zasada swobodnego przepływu pracowników podlega ograniczeniu, bowiem cudzoziemiec może zostać zatrudniony wyłącznie na stanowisku, na którym wykonywana praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa.

podstawa prawna: Art. 4-5 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1345 ze zm.)

Kto może ubiegać się o zatrudnienie w służbie cywilnej

W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:

- jest obywatelem polskim (za wyjątkiem stanowisk, na których można zatrudnić cudzoziemca);

- korzysta z pełni praw publicznych;

- nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;

- posiada kwalifikacje wymagane na dane stanowisko pracy;

- cieszy się nieposzlakowaną opinią.

Obcokrajowcy z prawem do zatrudnienia

O zatrudnienie na niektórych stanowiskach w służbie cywilnej może się ubiegać obywatel Unii Europejskiej. Jest nim każda osoba mająca obywatelstwo państwa członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastępując go jednak. Tak wynika z art.20 Traktatu z 25 marca 1957 r. o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wcześniej art. 17 TWE). Oznacza to, że utrata obywatelstwa kraju członkowskiego oznacza automatycznie utratę obywatelstwa unijnego.

Drugą kategorią cudzoziemców, którzy ubiegać się mogą o zatrudnienie w służbie cywilnej są obywatele państw trzecich (spoza UE), którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Polski. A zatem na wejście do korpusu służby cywilnej nie mogą liczyć osoby, którym prawo zatrudnienia w Polsce dają polskie przepisy np. ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1065 ze zm.). Chodzi tu np. o wymienione w art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia osoby posiadające status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej, zezwolenie na pobyt stały, zgodę na pobyt ze względów humanitarnych czy zezwolenie na pracę wydane na podstawie wskazanych w tej ustawie przepisów. Wszystkie one, mimo, że mogą na terenie Polski legalnie pracować nie mają prawa ubiegać się o zatrudnienie w służbie cywilnej.

Potwierdzenie znajomości języka

Dokumentami potwierdzającymi znajomość języka polskiego przez osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego, ubiegające się o zatrudnienie w służbie cywilnej są:

- certyfikat znajomości języka polskiego poświadczający zdany egzamin z języka polskiego na poziomie średnim ogólnym lub zaawansowanym, wydany przez Państwową Komisję Poświadczania Znajomości Języka Polskiego, jako Obcego;

- dokument potwierdzający ukończenie studiów wyższych prowadzonych w języku polskim;