W służbie cywilnej, odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają wszyscy członkowie korpusu tej służby bez względu na podstawę nawiązania z nimi stosunku pracy. Inne rozwiązania przewiduje ustawa o pracownikach urzędów państwowych (dalej uopup). Odpowiedzialność dyscyplinarną „zarezerwowała" ona wyłącznie dla urzędników zatrudnionych na podstawie mianowania. Urzędnicy kontraktowi, a więc zatrudnieni na podstawie umowy o pracę za naruszenie określonych obowiązków mogą być pociągnięci jedynie do odpowiedzialności porządkowej na zasadach określonych w kodeksie pracy.
Obowiązki pracownika
Jak wskazuje art. 34 uopup, odpowiedzialność porządkową lub dyscyplinarną urzędnicy państwowi mianowani ponoszą za naruszenie obowiązków pracownika. Ustawa nie podaje wprost, o jakie obowiązki chodzi (nawet przykładowo nie wymienienia rodzajów przewinień, za które urzędnik może zostać ukarany). W literaturze przedmiotu podnosi się jednak, że obowiązki te wymienione są m.in. w art. 17 uopup (>patrz ramka, co mówi prawo) oraz w art. 100 kodeksu pracy (dalej kp). W tym ostatnim przypadku chodzi o sumiennie i starannie oraz stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Chodzi także o przestrzeganie: czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, tajemnicy określonej w odrębnych przepisach i zasad współżycia społecznego.
Do obowiązków takich należy też dbanie o dobro zakładu pracy, ochrona jego mienia oraz zachowywanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Ponadto jak wskazuje E. Ura (Komentarz do ustawy o pracownikach urzędów państwowych w Prawo urzędnicze pod red. K. Barana - Legalis) wykroczenie dyscyplinarne może być związane nie tylko z naruszeniem norm określającym obowiązki urzędnika (art. 17-20 uopup), ale także przepisów postępowania administracyjnego czy wewnętrznych zaleceń przełożonych.
Może się pojawić w postaci niedbalstwa w wykonywaniu obowiązków czy w czasie pracy. Odpowiedzialność ta związana jest nie tylko z naruszeniem obowiązków ściśle związanych z wykonywaniem zadań administracji, ale także z uchybieniem godności swego stanowiska przez urzędnika mianowanego.
Katalog kar
Za naruszenie obowiązków pracownika ustawodawca przewidział dwa rodzaje kar: karę porządkową za przewinienie mniejszej wagi, którą stanowi upomnienie oraz kary dyscyplinarne, które w ustawie zostały uszeregowane od najmniej do najbardziej uciążliwych. Karami dyscyplinarnymi są: