Kto decyduje o odsunięciu urzędnika od obowiązków

Wszczęcie postępowania dyscyplinarnego lub karnego jest przesłanką (fakultatywną) zawieszenia członka korpusu służby cywilnej w pełnieniu obowiązków służbowych. W przypadku osób zatrudnionych na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych tylko wszczęcie postępowania dyscyplinarnego pozwala na podjęcie takiej decyzji przez kierownika urzędu. Natomiast wszczęcie postępowania karnego już nie.

Ale nie dotyczy to wszystkich osób zatrudnionych na podstawie wymienionych pragmatyk. Dyrektor generalny urzędu może zdecydować o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków tylko pracownika lub urzędnika służby cywilnej, a więc osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub mianowania. Osób powołanych na wyższe stanowiska w służbie cywilnej to nie dotyczy. W przypadku urzędników państwowych zawieszeniem fakultatywnym a więc zawieszeniem, o którym decyduje kierownik urzędu objęci mogą zostać wyłącznie urzędnicy państwowi mianowani. I nic dziwnego, tylko oni podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Wszczęcie postępowania

Decyzja w sprawie zawieszenia

- pracownika lub urzędnika służby cywilnej – należy do dyrektora generalnego urzędu (art. 69 ustawy o służbie cywilnej, dalej usc),

- urzędnika państwowego mianowanego – do kierownika urzędu (art. 12 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, dalej uopup) i ma ona charakter uznaniowy.

Przy czym żadna z tych pragmatyk nie określa przesłanek, jakimi powinien kierować się przełożony podejmujący tego rodzaju decyzje. W piśmiennictwie podkreśla się, że wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (a jeszcze bardziej karnego) może doprowadzić do utraty zaufania do objętej tym postępowaniem osoby, stawiać go w niezręcznej sytuacji wobec współpracowników i podwładnych bądź też podważać jego bezstronność.

Ocenę czy w konkretnym przypadku wszczęcie wskazanego postępowania doprowadzi do wystąpienia tych negatywnych zjawisk ustawa pozostawia wymienionym przełożonym, którzy mogą, choć nie są do tego zobligowani podjąć decyzje o zawieszeniu (por. Anna Dubownik Komentarz do ustawy o pracownikach urzędów państwowych Lex). Podejmując taką decyzję przełożony powinien wziąć pod uwagę charakter i rodzaj zarzucanego czy to członkowi korpusu służby cywilnej czy urzędnikowi państwowemu czynu, ale też mieć na względzie interes urzędu. Zdaniem prof. Krzysztofa Rączki (Ustawa o służbie Cywilnej Komentarz LexisNexis Warszawa 2010r.) taką decyzję dyrektor generalny powinien podjąć, jeśli w konkretnych okolicznościach sprawy okazałoby się, że powstaje uzasadniona wątpliwość, co do możliwości wykonywania przez członka korpusu sc jego obowiązków w sposób rzetelny, bezstronny i politycznie neutralny.

Przełożony nie powinien się śpieszyć

Decyzję o zwieszeniu przełożony może podjąć na każdym etapie postępowania czy to karnego czy dyscyplinarnego. Nie jest ona ograniczona czasowo. Ale nie może być podjęta z mocą wsteczną (wyrok NSA z 10 tycznia 2001 r, II SA 1554/2000 OSNAPiUS 1999 nr 7 poz. 244).

Przy czym, jak wskazał NSA w wyroku z 16 grudnia 1985 r. (SA/Lu 572/85 ONSA 1985 nr 2, poz. 36), decyzja o zawieszeniu urzędnika państwowego mianowanego w pełnieniu obowiązków służbowych tylko na tej podstawie, że kierownik urzędu zlecił rzecznikowi dyscyplinarnemu wszczęcie postępowania wyjaśniającego o naruszenie przez tego pracownika obowiązków pracowniczych, jest dotknięta wadą nieważności. Postępowanie dyscyplinarne przeciwko urzędnikowi państwowemu mianowanemu zostaje, bowiem wszczęte dopiero na mocy decyzji kierownika urzędu o skierowaniu sprawy do komisji dyscyplinarnej.

W innym wyroku sąd ten podkreślił natomiast, iż nie można zawiesić mianowanego urzędnika państwowego w pełnieniu obowiązków służbowych z powodu wszczęcia przeciwko niemu postępowania dyscyplinarnego, jeżeli wniosek o ukaranie karą dyscyplinarną został zwrócony kierownikowi urzędu do uzupełnienia (wyrok NSA z 15 maja 1996 r. II SA 2841/95, Pr. Pracy 1996/10/46).

Tylko przez określony czas

Maksymalny okres zawieszenia zarówno w przypadku pracowników i urzędników służby cywilnej jak i urzędników państwowych mianowanych wynosi trzy miesiące. Tak wynika z art. art. 69 ust.2 usc oraz z art. 12 ust. 2 uopop. Wskazany termin, jak podkreśla się w orzecznictwie jest terminem materialnoprawnym, a nie procesowym, gdyż dotyczy istotnego ograniczenia uprawnień pracowniczych (wyrok NSA z 27 marca 1992 r. II SA 175/92).

Jak widać z powyższego, jeśli chodzi o decyzję w sprawie samego zawieszenia przełożony ma zagwarantowaną swobodę decyzyjną. W sytuacji, gdy taką decyzję już podejmie musi przestrzegać określonych ustawowo ram czasowych.

Pełne świadczenia

Inaczej niż to jest w przypadku zwieszenia z powodu tymczasowego aresztowania (pisaliśmy o tym w poprzednim numerze „Administracji", z 19 grudnia 2017 r.) w okresie fakultatywnego zawieszenia urzędnik służby cywilnej oraz pracownik służby cywilnej zachowuje prawo do wynagrodzenia oraz innych uprawnień i świadczeń przysługujących w służbie cywilnej, a urzędnik państwowy mianowany do wynagrodzenia i innych świadczeń przysługujących na podstawie stosunku pracy. Innymi słowy mimo niewykonywania pracy w okresie zwieszenia pracownicy i urzędnicy sc oraz urzędnicy państwowi mianowani otrzymują wszystkie świadczenia tak jakby te prace świadczyli.

Pracodawca nie może jednak wypłacać im takich świadczeń dłużej niż przez trzy miesiące. Nawet w sytuacji, gdy postępowanie dyscyplinarne przedłuża się poza ten okres (patrz ramka orzecznictwo).

Powrót do pracy albo zwolnienie

Nawet jeśli postępowanie nie zakończyło się, po upływie trzech miesięcy objęte nim osoby powinny wrócić do pracy. Nie dotyczy to przypadku, gdy zachodzą przesłanki uzasadniające rozwiązanie z nimi stosunku pracy:

- w przypadku urzędnika sc określone w art. 71 ust.7 ustawy o służbie cywilnej,

- w przypadku pracownika sc w art. 52 kodeksu pracy.

Ponieważ zakres przesłanek umożliwiających zastosowanie takiego trybu rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym (por. art.14 uopup) jest dużo węższy niż w przypadku członków korpusu sc, zwolnienie w trybie natychmiastowym takiego urzędnika w sytuacji trwającego jeszcze postępowania dyscyplinarnego jest raczej mało prawdopodobne.

Na dotychczasowe stanowisko

Przyjmuje się, że osoba wracająca po upływie okresu zawieszenia do pracy, co do zasady powinna wrócić na swoje dotychczasowe stanowisko (obie ustawy milczą na ten temat). Jednak dla dobra toczącego się postępowania dyrektor generalny urzędu może wyznaczyć członkowi korpusu sc inne niż dotychczasowe stanowisko, korzystając z instytucji przeniesienia w przypadku urzędnika sc (art. 62 i art. 63 usc) oraz instytucji czasowego powierzenia innej pracy w przypadku pracownika sc (art.42 par.4 kp). Przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego również jest możliwe. Pozwala na to chociażby art. 10 ust.1b uopup. Zgodnie z nim, jeżeli jest to konieczne ze względu na szczególne potrzeby urzędu, urzędnika państwowego mianowanego można przenieść na inne stanowisko, odpowiadające kwalifikacjom urzędnika i równorzędne pod względem wynagrodzenia.

Dla kogo odwołanie

Od decyzji w sprawie zawieszenia w pełnieniu obowiązków urzędnik państwowy mianowany może, w terminie siedmiu dni, wnieść odwołanie do kierownika organu nadrzędnego nad urzędem, w którym jest zatrudniony. Od decyzji wydanej przez ministra odwołanie nie przysługuje. Tak stanowi art. 38 uopup.

Takich uprawnień członkowie korpusu sc nie mają. Fakt, że ich pragmatyka zawodowa nie przewiduje odrębnej procedury odwoływania się od decyzji przełożonego o zawieszeniu nie oznacza, że poddanie tej decyzji kontroli sądu jest całkowicie niemożliwe. Członkowie korpusu sc mogą, bowiem swoje zawieszenie zaskarżyć do sądu pracy, na zasadach ogólnych domagając się np. dopuszczenia do pracy. Do sądu pracy mogą też zresztą iść urzędnicy państwowi po wyczerpaniu drogi przewidzianej w art. 38 uopup. ?

Z orzecznictwa

Urzędnikowi państwowemu nie przysługuje wynagrodzenie za czas niewykonania pracy ponad okres trzech miesięcy zawieszenia w czynnościach służbowych, w szczególności, gdy odmawia on wykonania polecenia służbowego stawienia się do pracy po upływie tego okresu w razie przedłużenia się czasu trwania postępowania dyscyplinarnego (art. 12 ust. 1, 2 i 3 ustawy o pracownikach urzędów państwowych) – wyrok SN z 8 kwietnia 1998 r. I PKN 31/98 OSNAPiUS 1999 nr 7, poz. 244.