Wystawa Ivana Meštrovicia w Krakowie: Jak Chorwat widział Piłsudskiego

Intrygująca wystawa rzeźbiarza Ivana Meštrovicia w MCK w Krakowie. Choć artysta zdobył międzynarodową sławę, retrospektywa w Międzynarodowym Centrum Kultury może być dla wielu odkryciem.

Aktualizacja: 22.08.2017 22:15 Publikacja: 22.08.2017 18:04

Foto: MCK

A przecież Ivan Meštrović (1883-1962) był znany i ceniony w Polsce już w okresie międzywojennym, o czym najlepiej świadczy fakt, że został zaproszony w maju 1939 roku do międzynarodowego konkursu na pomnik Józefa Piłsudskiego, razem z takimi sławami jak Francuz Maillol i Norweg Vigeland. Opracował wtedy kilka projektów pomnika Marszałka, który miał stanąć w Warszawie. Planował monumentalną rzeźbę bohatera na koniu. W jednym z wariantów wkomponowana została w łuk triumfalny, który miał mieścić muzeum Piłsudskiego. Wybuch drugiej wojny uniemożliwił realizację. Na obecnej wystawie możemy zobaczyć fotografie, przedstawiające modele pomnika w różnych fazach, pochodzące z Zagrzebia i Splitu.

Zupełnie inne dwa głośne pomniki konne artysta zrealizował w końcu lat 20. wieku w Chicago. Są to figury indiańskich jeźdźców w stylu art déco, uchwycone w dynamicznym ruchu. Mimo że jeźdźcy pozbawieni są broni, po układzie ich ciał, domyślamy się, że jeden jest oszczepnikiem, a drugi łucznikiem. To zamówienie Meštrović dostał po dwuletnim tournée po Stanach i wystawie w nowojorskim Brooklyn Museum w 1924, prezentowanej też w czternastu innych miastach za oceanem.

Po wojnie Meštrović wyemigrował do Stanów, bo nie popierał komunizmu w Jugosławii. W Stanach mieszkał do śmierci. W 1947 wystawiał prace w nowojorskim Metropolitan Museum of Modern Art, co ma historyczne znaczenie, bo był pierwszym żyjącym artystą, który dostąpił tego zaszczytu.

Ale i w środkowej Europie pozostawił wiele ważnych dzieł. W centrum Zagrzebia, gdzie mieszkał w latach 1920-42 i był rektorem Akademii, przed Chorwackim Teatrem Narodowym stoi jego kompozycja "Studnia życia" (1905 - 1912), wcześniej prezentowana na wystawie wiedeńskiej Secesji. Grupa nagich postaci: kobiet, mężczyzn i dziecka symbolizuje zmienny cykl życia i różne stany emocjonalne: od miłosnej ekstazy do melancholii. Ta rzeźba zbliża go do Auguste Rodina, z którym był zaprzyjaźniony.

Późniejsze najważniejsze realizacje Meštrovića są zwykle monumentalne i heroizujące. Takie cechy mają: pomnik średniowiecznego biskupa Grzegorza z Ninu w Splicie, którego ustawienie w Perystylu antycznego Pałacu Dioklecjana w1929 wywołało wiele kontrowersji, "Historia Chorwatów" z kobiecą postacią (portretem matki artysty), symbolem ogniska domowego, ojczyzny i historii Chorwacji (projekt z lat 30., uznany za ikoniczny doczekał się kilku odlewów, a także jest reprodukowany w chorwackich paszportach). Mauzoleum Petra II Petrovicua Njegosa na górze Lovcen w Czarnogórze (zrealizowanego w latach 1953-1974) i Grób Nieznanego żołnierza na Avali koło Belgradu (1934-1938) przenika nuta elegijnego patosu.

Na krakowskiej wystawie bezpośredni kontakt z dziełem artysty umożliwiają szkice i rzeźby w mniejszej skali. Najbardziej poruszają wyobraźnię te, w których zawarł osobiste refleksje i emocje. Marmurowa rzeźba "Kontemplacja" (1924) ujmuje liryzmem (kobieca postać ma rysy drugiej żony Olgi). Gdy pełen bólu "Hiob" z brązu (1946) krzyczy całym ciałem. Ta rzeźba sumuje najdramatyczniejsze przeżycia samego twórcy: polityczne oskarżenia, uwięzienie, śmierć córki.

A szkic "Michał Anioł" – studium dekoracji kopuły Kościoła Najświętszego Salwatora w Otavicach (1938) wskazuje wprost na największego jego mistrza, którego dzieła zapewne podziwiał w młodości w Rzymie, kiedy jako 28-latek uczestniczył w tym mieście w Międzynarodowej Wystawie Sztuki, na której zdobył Grand Prix.

Wystawa "Adriatycka epopeja. Ivan Meštrović" w MCK w Krakowie (Rynek Główny 25) czynna do 5 listopada

A przecież Ivan Meštrović (1883-1962) był znany i ceniony w Polsce już w okresie międzywojennym, o czym najlepiej świadczy fakt, że został zaproszony w maju 1939 roku do międzynarodowego konkursu na pomnik Józefa Piłsudskiego, razem z takimi sławami jak Francuz Maillol i Norweg Vigeland. Opracował wtedy kilka projektów pomnika Marszałka, który miał stanąć w Warszawie. Planował monumentalną rzeźbę bohatera na koniu. W jednym z wariantów wkomponowana została w łuk triumfalny, który miał mieścić muzeum Piłsudskiego. Wybuch drugiej wojny uniemożliwił realizację. Na obecnej wystawie możemy zobaczyć fotografie, przedstawiające modele pomnika w różnych fazach, pochodzące z Zagrzebia i Splitu.

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sztuka
Omenaa Mensah i polskie artystki tworzą nowy rozdział Biennale na Malcie
Rzeźba
Rzeźby, które przeczą prawom grawitacji. Wystawa w Centrum Olimpijskim PKOl
Rzeźba
Trzy skradzione XVI-wieczne alabastrowe rzeźby powróciły do kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Rzeźba
Nagroda Europa Nostra 2023 za konserwację Ołtarza Wita Stwosza
Rzeźba
Tony Cragg, światowy wizjoner rzeźby, na dwóch wystawach w Polsce