Rysują, malują, rzeźbią, aby oswoić lęki, skomunikować się ze światem i wyrazić swoje obsesje i wizje. Mimo że twórcy art brut nie mają artystycznego wykształcenia, a często ich edukację kończą na poziomie elementarnym, ich prace czerpiące z pokładów podświadomości i wyobraźni, tchną poruszającą szczerością i autentyzmem. Świadczą o bogactwie przeżyć, jak i o talencie. Są doceniane dziś w pełni także przez kolekcjonerów sztuki i profesjonalnych artystów, szukających w niej inspiracji.
Termin art brut stworzył po II wojnie, francuski malarz i rzeźbiarz Jean Dubuffet, rozczarowany ówczesnymi awangardowymi prądami artystycznymi i poszukujący autentyzmu w sztuce surowej, nieprofesjonalnej, spontanicznej.
– Na naszej wystawie nie mamy Nikifora, bo on jest przedstawicielem sztuki naiwnej, a my pokazujemy prace tworzone przez ludzi z problemami psychicznymi – mówi „Rzeczpospolitej” kuratorka Grażyna Borowik. – Wybierałam najbardziej znanych, żyjących i nieżyjących , których prace są wysoko cenione. Pochodzą z kolekcji publicznych i prywatnych: z Muzeum. Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, kolekcji Leszka Macaka, Andrzeja Kwasiborskiego, Stowarzyszenia „Psychiatria i Sztuka”, Szpitala Specjalistycznego im. dr. Babińskiego w Krakowie oraz zbiorów artystów Adama Nidzgorskiego i Władysława Wałęgi.
Grażyna Borowik jest malarką i wykładowcą na ASP w Krakowie. Prowadzi też warsztaty dla osób chorych, działa w Stowarzyszeniu „Psychiatria i Sztuka” i jest założycielką podyplomowego studium Arteterapia. Art brut to jej pasja od lat.
Każdy z prezentowanych twórców to zupełnie inna indywidualność. Maria Wnęk najczęściej malowała Matkę Boską, Chrystusa i świętych, ale nieraz i sceny z życia. Malarstwo traktowała jako spełnienie misji, którą jak wierzyła, zlecił jej Bóg. Pisać nauczyła się w wieku 40 lat i wtedy rewersy jej obrazów zapełniły się tekstami. Sama o sobie mówiła jako o „malarce słynnej po całym świecie”. Jej prace od dawna należą do najbardziej poszukiwanych przez kolekcjonerów.
