Ustawa PiS o TK w Trybunale Konstytucyjnym

Gasiuk-Pihowicz

14:07 Budka: TK powinien zbadać uchwały unieważniające legalny wybór sędziów

13:00 wyrok Trybunału w sprawie nowelizacji PiS zostanie ogłoszony dzisiaj o godz. 15.15

12:39 przedstawiciele stron postępowania przedstawiają wnioski końcowe

12:33 Budka: prezydent wszedł w kompetencje sądów

12:26 Kempa: TK dał się wykorzystać do wojny politycznej

12:18 większość pytań sędziowie TK kierują do przedstawiciela PiS, posła Marka Asta

W turze pytań sędzia Tuleja pytał Asta, czy zna jakiś praktyczny problem związany z określeniem początku kadencji sędziego, i ile wynosi kadencja prezesa TK. Poseł przyznał, że "trudno mu wskazać" problemy wynikające z wątpliwości wokół początku kadencji sędziego.

Według Asta kadencję prezesa TK determinuje przepis ustanawiający 9-letnią kadencję sędziego Trybunału.

"Ile wynosi kadencja prezesa Trybunału Konstytucyjnego?" – pytał sędzia Tuleja. "Obecnie kadencja prezesa Trybunału Konstytucyjnego, jak wynika z interpretacji ustawy, wynosi dziewięć lat" – powiedział Ast. Na pytanie, z którego przepisu to wynika, poseł dłuższą chwilę milczał. Po chwili powiedział, że to "wynika wprost z ustawy, czyli po prostu z faktu, że sędzia zostaje wybrany na dziewięcioletnia kadencję".

Dopytywany, z którego przepisu to wynika, Ast odparł: "jeśli Trybunał raczy mi ten przepis przypomnieć...". Dziękuję panie pośle. Takiego przepisu nie ma w ustawie - odpowiedział sędzia Tuleja.

Z kolei sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz nawiązała do wypowiedzi Asta, który mówił, że uchwalając nowelizację ustawy o TK, Sejm i Senat działali w stanie wyższej konieczności, wynikającym z tego, że w uchwalonej w poprzedniej kadencji ustawie było wiele niekonstytucyjnych przepisów. Sędzia pytała więc, który z przepisów nowelizacji miał zaradzić niekonstytucyjności. "Czy to jest kwestia tego, że brakowało określenia, jakie kwalifikacje ma mieć kandydat na sędziego TK? Czy kwestia roty ślubowania? Czy któryś z tych przepisów był tak rażąco niekonstytucyjny?" - pytała.

Ast odpowiedział, że sformułowania o stanie wyższej konieczności nie używał w znaczeniu prawnym. Podkreślił, że kluczowy był artykuł 137 ustawy o TK, który pozwalał Sejmowi poprzedniej kadencji wybrać sędziów TK także w miejsce tych, których kadencje kończyły się w kadencji następnego parlamentu. Poseł dodał, że ten przepis został 3 grudnia uznany za niekonstytucyjny przez TK.

Wronkowska-Jaśkiewicz pytając o przepis, umożliwiający Sejmowi poprzedniej kadencji wybór sędziów TK, zwróciła uwagę, że w momencie uchwalenia nowelizacji nie mógł on znaleźć już zastosowania, bo na jego podstawie dokonano już (w październiku) wyboru. Przypomniała też art. 137a nowelizacji, który w zamyśle posłów PiS miał umożliwić ponowny wybór pięciu sędziów TK.

"Dodaje się w tym momencie art. 137a wyłącznie po to, żeby mógł być dokonany wybór na stanowiska już obsadzone. Przecież Sejm w tym momencie nie wie jeszcze, że te uchwały, którymi (w październiku - PAP) powołano pięciu sędziów, uzna tydzień później za pozbawione mocy prawnej. Czyli jak patrzeć na sekwencję tych zdarzeń, to jest tak, że Sejm przypuszcza już, że te uchwały będą uznane za pozbawione mocy prawnej, czy na wszelki wypadek formułuje przepis artykułu 137a? Jak to właściwie jest?" - pytała sędzia.

Ast odpowiedział, że podzieliłby tego rodzaju wątpliwości, gdyby uchwały obecnego Sejmu o stwierdzeniu braku mocy prawnej miały charakter konstytutywny. Jednak - dodał poseł - te uchwały miały charakter deklaratywny, "stwierdzający określony stan faktyczny, który wysokiej izbie był znany", czyli naruszenie procedury przy wyborze sędziów w poprzedniej kadencji Sejmu.

"To proszę mi powiedzieć, od kiedy był znany?" - spytała sędzia. Ast powiedział, że zarzuty były formułowane od dnia wyboru sędziów w poprzedniej kadencji, a "pewność Sejm uzyskał" po zamówieniu ekspertyz prawnych.

11:37 rozpoczyna się zadawanie pytań przez sędziów TK

11:23 przewodniczący składu orzekającego TK zarządził 10-minutową przerwę

11:14 przemawia Arkadiusz Bereza, wiceprezes Krajowej Rady Radców Prawnych (o  opinii KRRP pisaliśmy wczoraj na łamach rp.pl)

11:12 Zdaniem Pietrzaka ustawa PiS o TK narusza prawo do sądu. - Ustawa ta zagraża bezstronności i niezawisłości Trybunału - podkreśla.

11:08 przemawia Mikołaj Pietrzak, który przedstawia stanowisko Naczelnej Rady Adwokackiej

11:04 - Stwierdzenie niekonstytucyjności nowelizacji ustawy o TK będzie zwycięstwem demokratycznego państwa prawa nad państwem siły i woli jednej partii - stwierdziła posłanka Kamila Gasiuk-Pihowicz (Nowoczesna), która przedstawiła opinię prawną zamówioną przez tę partię.

10:54 teraz przemawia Robert Hernand, zastępca Prokuratora Generalnego. - Dziewięcioletnia kadencja sędziów TK, to dodatkowa gwarancja niezależności Trybunału i niezawisłości sędziów oraz standard w państwie prawa – powiedział. Hernand dodał, że PG nie podziela zarzutu niekonstytucyjności trybu uchwalenia nowelizacji ustawy o TK autorstwa PiS. - Faktem jest, że tempo prac było szybkie, nie oznacza to jednak, że w toku prac na tą ustawą pominięto któryś z etapów procesu legislacyjnego – ocenił.

10:53 - Gdzie był I prezes Sądu Najwyższego, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Sądownictwa, samorządów radców, kiedy poprzednia większość sejmowa parła do zmiany ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - pyta poseł PiS.

10:50 - Prezes Trybunału Konstytucyjnego brał udział w pracach nad ustawą, której kluczowy przepis został uznany za niekonstytucyjny - podkreślił Ast.

10:28  wniosek Sejmu przedstawia poseł Marek Ast (PiS). - Jedynym celem tej nowelizacji było naprawienie błędów, które popełnił Sejm VII kadencji - podkreśla przedstawiciel Sejmu. - Prezydent ma prawo powzięcia wątpliwości, co do wyborów dokonanych przez Sejm - dodaje Marek Ast.

- Zgadzam się z zarzutem Prokuratora Generalnego (...), że opinia Krajowej Rady Sądownictwa była w tym wypadku opinią fakultatywną - stwierdza poseł PiS.

10:04 Małgorzata Wrzołek-Romańczuk (przedstawiciel I prezesa Sądu Najwyższego) mówi o trybie uchwalania nowelizacji autorstwa PiS. - W przypadku nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stopień naruszeń procedury osiągnął taki pułap, że jest to samodzielna przesłanka do uznania niekonstytucyjności - wskazała  Wrzołek-Romańczuk.  

Popierając wniosek, Wrzołek-Romańczuk zwróciła uwagę, że procedura uchwalania ustaw "to nie abstrakcyjna prawnicza koncepcja", lecz "ma bardzo istotne konsekwencje dla efektu prac legislacyjnych". "W tym aspekcie można prawie postawić znak równości między przestrzeganiem procedury a gwarancją m.in. prawa do sądu" - powiedziała Wrzołek-Romańczuk.

10:00 przemawia sędzia Jan Kremer (też przedstawiciel KRS).

9:51 - W toku prac legislacyjnych nad nowelizacją ustawy o TK doszło do naruszenia podstawowych zasad obowiązujących w procesie tworzenia prawa - powiedział Dariusz Zawistowski, przedstawiciel Krajowej Rady Sądownictwa. Jak podkreślił, "naruszenia te były na tyle istotne, że w ocenie KRS jest to już wystarczającą podstawą do stwierdzenia niekonstytucyjności tego aktu prawnego". 

9:50 przed Trybunałem odbywa się manifestacja zwolenników PiS

9:43 - Decyzja paralamentarnej większości nie może być podstawą skrócenia kadencji sędziego przed jej upływem, bo jest to ingerencja w niezależność sądu - podkreślił RPO Adam Bodnar.
Bodnar dodał, że w prawie europejskim podkreśla się zasadę nieusuwalności sędziów, także w kontekście ich kadencji. "Decyzja parlamentarnej większości nie może być podstawą skrócenia kadencji przed jej upływem" - oświadczył.

9:29 teraz swój wniosek przedstawia Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, przemawia jego zastępca Stanisław Trociuk

9:18  wniosek grupy posłów przedstawia były minister sprawiedliwości, poseł Borys Budka (PO). - Najbliższe dni ukształtują w sposób trwały, w jaki sposób należy traktować konstytucję; nie zgadzamy się, by kwestionować pozycję TK - stwierdził Budka.

9:12 na rozprawie nie stawił się przedstawiciel Rady Ministrów, rząd nie przedstawił też swojego stanowiska

9:04 tuż po tym, jak sędziowie weszli na salę rozpraw, na środek wyszło dwóch działaczy KPN, m.in. Adam Słomka. Mieli transparenty, m.in. "Zdekomunizować sądy". W ciągu kilku minut zostali wyprowadzeni z sali przez Straż Trybunału Konstytucyjnego. TK nie dopuścił do rozprawy Janusza Komóra, który się tego domagał. 

9:03 zaczęła się rozprawa Trybunału Konstytucyjnego

8:59 Julia Przyłębska - zaprzysiężona w środę rano przez prezydenta Andrzeja Dudę nowa sędzia Trybunału Konstytucyjnego - stawiła się krótko przed godz.9.00 w siedzibie TK.  

8:55 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek w składzie:
Andrzej Wróbel - przewodniczący, Piotr Tuleja - sprawozdawca, Mirosław Granat, Małgorzata Pyziak-Szafnicka, Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz 

Sejm chce uznania jej zgodności z ustawą zasadniczą. Prokurator Generalny wskazuje na niekonstytucyjność niektórych przepisów noweli. Sytuację wokół Trybunału w Polsce śledzi Komisja Europejska.

TK zbada konstytucyjność nowelizacji, autorstwa PiS, która stanowi m.in., że kadencja sędziego TK rozpoczyna się w dniu złożenia ślubowania wobec prezydenta RP - co następuje w 30 dni od dnia wyboru. Dotychczas w ustawie nie było zapisu, od kiedy biegnie kadencja sędziego; nie było też terminu na jego zaprzysiężenie.

Według noweli w 3 miesiące od wejścia jej w życie, wygaszone będą kadencje prezesa TK Andrzeja Rzeplińskiego i wiceprezesa Stanisława Biernata. Nie sprecyzowano, czy chodzi o wygaszenie kadencji jako prezesa TK (której ograniczenia czasowego dziś nie ma), czy jako sędziego; dotychczas powoływani prezesi TK byli nimi do końca swej kadencji sędziego TK.

Zgodnie z innym zapisem w przypadku sędziów Trybunału, których kadencja upływa w roku 2015, termin na złożenie kandydatur "wynosi 7 dni od dnia wejścia w życie niniejszego przepisu". Artykuł ten w zamyśle posłów PiS miał umożliwić ponowny wybór następców 5 sędziów TK, których kadencje kończą się w tym roku.

Nowela została zaskarżona jako niekonstytucyjna przez posłów PO, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Sądownictwa i I prezesa Sądu Najwyższego.

Trybunał rozpozna wniosek w składzie pięcioosobowym, pod przewodnictwem sędziego Andrzeja Wróbla; sprawozdawcą będzie Piotr Tuleja. Uczestnikami postępowania przed TK są: Sejm, Prokurator Generalny i rząd.

Prokurator generalny Andrzej Seremet w stanowisku dla TK uznał za niekonstytucyjne zapisy noweli co do ponownego wyboru przez Sejm pięciu sędziów TK; 30-dniowego terminu na złożenie przez sędziego ślubowania wobec prezydenta oraz wygaszenia kadencji obecnych prezesów TK. Według Seremeta zgodny z konstytucją jest tryb uchwalenia nowelizacji, także kwestionowany w tych wnioskach.

Szef sejmowej komisji sprawiedliwości Stanisław Piotrowicz (PiS) powiedział PAP, że nie podziela stanowiska Prokuratora Generalnego. Jak dodał nie chce szczegółowo odnosić się do tych zarzutów, ponieważ "nie zna jego toku myślenia, dlaczego doszedł do takich wniosków". "Zobaczymy, jakie będzie stanowisko TK w środę. Wyrok jako ostateczny będzie podlegał wykonaniu przez Sejm" - dodał Piotrowicz.

Sejm w stanowisku na środową rozprawę wnosi o uznanie konstytucyjności noweli ustawy o TK z listopada. "Uznajemy zarzuty skumulowane w skargach, które trafiły do Trybunału, za bezzasadne" - mówił PAP szef komisji ustawodawczej Marek Ast(PiS).

Nie wiadomo, czy stanowisko przedstawi rząd.

Opinie do TK wysłała też Naczelna Rada Adwokacka. Według NRA zarzuty pod adresem nowelizacji ustawy o TK przedstawione we wnioskach skierowanych do Trybunału zasługują na uwzględnienie. "NRA podziela w pełni zarzuty wnioskodawców dotyczące naruszenia zasady poprawnej legislacji oraz zasady legalizmu, związane z trybem uchwalenia ustawy nowelizującej. Ustawa nowelizująca została przyjęta w niepokojąco szybkim tempie" - wskazano w opinii adwokatury.

Echa sporu w Polsce dotyczącego Trybunału Konstytucyjnego dotarły już do UE. Rzecznik KE Margaritis Schinas poinformował, że Komisja Europejska śledzi sytuację wokół TK w Polsce i stara się ustalić fakty. Zapowiedział, że wiceszef KE Frans Timmermans, który odpowiada za kwestie związane z praworządnością i przestrzeganiem Karty Praw Podstawowych, poinformuje Komisję o tych ustaleniach, a przedstawiciel KE będzie gotów do ewentualnej debaty z Parlamentem Europejskim na ten temat, jeśli taka dyskusja zostanie zorganizowana.

25 listopada Sejm nowej kadencji, głosami PiS i Kukiz'15, uznał, że październikowy wybór pięciu sędziów TK nie miał mocy prawnej. 2 grudnia Sejm, przy sprzeciwie PO, Nowoczesnej i PSL, wybrał na sędziów Trybunału pięć osób, których kandydatury zgłosił PiS. Prezydent odebrał przysięgę od czwórki z nich. TK uznał w ostatni czwartek, że wybór trójki sędziów wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji był konstytucyjny, a dwójki - nie. Konflikt w tej sprawie szeroko opisywały zachodnie media.