W najbliższą sobotę w Warszawie odbędzie się konferencja organizowana przez Naczelną Radę Adwokacką wraz z komisją praw człowieka przy NRA: „Adwokatura w obronie praw człowieka". Przy tej okazji warto zadać sobie pytanie, na ile adwokatura jako samorząd zawodowy i każdy z adwokatów z osobna pozostają odpowiedzialne za obronę praw człowieka. W szczególności zaś, czy wykonywanie zawodu adwokata może polegać na podejściu czysto biznesowym, na świadczeniu szczególnego rodzaju usług i maksymalizowaniu zysków.
Odpowiadając jak najprościej, stwierdzić należy, że tradycja zobowiązuje. Działalność adwokatury na rzecz ochrony praw człowieka i obywatela to nie tylko tak piękne i karty w jej historii jak współtworzenie Komitetu Obrony Robotników czy obrona w procesach karnych w okresie stanu wojennego. Istotna jest nie tylko w czasach trudnych. Stanowi też wyzwanie na każdy dzień ciężkiej pracy. W ustawie -Prawo o adwokaturze ustawodawca jasno wskazał, że powołana jest ona nie tylko do udzielania pomocy prawnej, kształtowania i stosowania prawa, ale również do współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich. Żaden z adwokatów nie może o tym zapominać w swojej codziennej działalności. Stosując obecną terminologię, powiedzielibyśmy o społecznej odpowiedzialności biznesu (Corporate Social Responsibility) w działalności adwokackiej. Dlatego w codziennej działalności warto pamiętać o korzeniach.
Adwokatura od zawsze związana jest z obroną praw każdego człowieka. Adwokat stanowi niezbędne ogniwo w tym systemie. Na czyją pomoc może liczyć obywatel w konfrontacji z państwem, jeśli właśnie nie na adwokata? Ten nie jest zwykłym usługodawcą, jak każdy inny przedsiębiorca, ale świadczy szczególnego rodzaju pomoc innemu człowiekowi lub jednostce organizacyjnej.
Najbardziej przemawiają do wyobraźni sytuacje, gdy rywalem w starciu jednostki i reprezentującego ją adwokata jest państwo z całym swoim aparatem. Czy to w sprawie karnej, gdy oskarża o popełnienie przestępstwa. Czy w sprawie administracyjnej, w szczególności podatkowej, gdy egzekwuje obowiązki, w tym o charakterze finansowym. Czy w końcu w sprawie rodzinnej, gdy ingerować może w sferę władzy rodzicielskiej. Rolą adwokata jest jednak również walka o prawo człowieka do rzetelnego postępowania sądowego, realizującego zasady sprawiedliwości proceduralnej i dającego równe szanse na prezentację swoich argumentów oraz dowodów na ich poparcie w każdej sprawie. Także takiej, w której rywalem procesowym jest inna jednostka. Odpowiedzialność, jaka spoczywa na każdym adwokacie, powinna być właściwie wspierana przez organy samorządu zawodowego. Coraz bardziej palącym problemem okazuje się ostatnio konieczność przypominania organom państwa o kluczowym znaczeniu tajemnicy adwokackiej i obrończej w zapewnieniu prawa każdego do skutecznej ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Pamiętać należy też, że najważniejsze orzeczenia, czy to Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego czy też Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, nie zostałyby wydane, gdyby indywidualni adwokaci nie podeszli do swoich obowiązków z należytą skrupulatnością i nie sprowokowali w odpowiednim momencie oraz w odpowiedni sposób właściwego organu sądowego. Właśnie adwokaci stawiają trudne kwestie związane z ochroną praw człowieka w sposób wymagający jednoznacznego rozstrzygnięcia. Sądy i trybunały wydają wyroki, ale to adwokaci prowadzą przed nimi sprawy. Rolę adwokata porównać można w takiej sytuacji do pomocnika podającego piłkę sądowi, by ten mógł strzelić bramkę.
