Ograniczenie w obrocie ziemią: podział majątku małżonków

Od 30 kwietnia małżonkom, którzy się rozwiedli, bardzo trudno będzie podzielić majątek, w skład którego wchodzą nieruchomości rolne. To konsekwencja wejścia w życie przepisów ograniczających obrót ziemią rolną.

Trudno podzielić

Chodzi tutaj o ustawę z 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Wprowadziła ona zmiany m.in. do kodeksu cywilnego (k.c.).

Obecnie do zniesienia współwłasności nieruchomości rolnej (powierzchni większej niż 3 tys. mkw.) oraz gospodarstwa rolnego należy stosować ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego, dalej: ustawa rolna (art. 210 § 2 k.c.). Dotyczy to także podziału nieruchomości po rozwodzie.

– Wcześniej takich ograniczeń nie było. Państwo nie narzucało małżonkom, jak mają się między sobą rozliczyć ze wspólnego majątku – tłumaczy Wojciech Fortuński, notariusz. – Teraz – dodaje – bardzo komplikuje im życie. Nie do końca wiadomo też, jak te uregulowania stosować w praktyce.

Absurdalne restrykcje

Ustawa rolna przewiduje, że zbyć nieruchomość można tylko rolnikowi indywidualnemu, który spełnia jej wymogi. Trzeba m.in. posiadać odpowiednie wykształcenie, być już właścicielem (użytkownikiem) wieczystym innej nieruchomości rolnej etc.

Często jednak w praktyce będzie tak, że eksmałżonek, któremu ma przypaść nieruchomość, nie będzie spełniał tych kryteriów. Co wtedy?

Wtedy na to, by gospodarstwo czy ziemia przypadła eksmałżonkowi, trzeba będzie mieć zgodę prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych. Jej uzyskanie nie będzie jednak proste. Przepisy nakazują wykazać, że nie było możliwości nabycia nieruchomości rolnej przez rolnika indywidualnego, osobę bliską zbywcy, Skarb Państwa, gminę lub kościelną osobę prawną. Przepisy nie przewidują, w jaki sposób ma się to udokumentować.

– To oczywiście absurd, by tego typu warunki stawiać przy podziale majątku dorobkowego – uważa Maciej Obrębski, adwokat.

Jego zdaniem ustawodawcy zwyczajnie zabrakło wyobraźni. Nie przewidział, że uchwalone przepisy będą mogły mieć tego rodzaju skutki. Prawnicy są zgodni – potrzebna jest szybka nowela przepisów k.c. W przeciwnym razie trzeba będzie czekać długie lata, aż ukształtuje się orzecznictwo oraz poglądy doktryny.

– W międzyczasie zaś wiele rodzin będzie przeżywało dramaty, których można było spokojnie uniknąć – podkreśla mec. Obrębski.

To już obcy ludzie

Ustawa rolna przewiduje taryfę ulgową dla osób bliskich. Oznacza to, że w ich wypadku nadal istnieje swoboda w nabywaniu nieruchomości, w tym w wypadku znoszeniu współwłasności nieruchomości rolnych.