Jak może skończyć się sprawa rozwodowa

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazują też, iż sąd orzeka o władzy rodzicielskiej, kontaktach oraz obowiązku alimentacyjnym. Pierwszym elementem wyroku rozwodowego jest jednak orzeczenie rozwiązania małżeństwa poprzez rozwód.

Z winą czy bez

Sąd, orzekając rozwód, orzeka także, czy i które z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa. Może też, choć jedynie na zgodny wniosek stron, zaniechać orzekania o winie. Uzyskanie orzeczenia wyłącznej winy za rozpad małżeństwa jednego z małżonków pociąga za sobą określone skutki.

Zgodnie z art. 60 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), jeżeli jedno z małżonków zostało uznane za wyłącznie winne rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Przepis ten daje małżonkowi niewinnemu – w razie udowodnienia istotnego pogorszenia się jego sytuacji materialnej – uprawnienie do żądania alimentów od małżonka winnego rozpadowi małżeństwa.

W praktyce przepis ten jest interpretowany szeroko. Ocena, czy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sprowadza się do porównania jego sytuacji w okresie trwania małżeństwa do okresu po jego zakończeniu. Takie porównanie zazwyczaj wskazuje, iż nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. W sprawach standardowych mamy bowiem do czynienia z następującym stanem faktycznym: do chwili rozpadu małżeństwa gospodarstwo domowe było zasilane przez dwie pensje, a rachunki dzielono między dwóch domowników. Po rozwodzie do dyspozycji jest jedynie własna pensja i rachunki opłaca się w kwocie pełnej.

Dla kogo alimenty

Rozwód z orzeczeniem winy obojga małżonków lub z orzeczeniem bez winy któregokolwiek z nich także może powodować orzeczenie obowiązku alimentacji. Podstawą takiego orzeczenia jest jednak powstanie niedostatku u małżonka żądającego alimentów. Przez niedostatek rozumie się okoliczności związane z niemożnością podjęcia pracy z powodu konieczności wychowywania dzieci, braku kwalifikacji zawodowych czy stanu zdrowia uniemożliwiającego zatrudnienie.

Sytuacja występującego o alimenty będzie musiała być zawsze zweryfikowana konkretnymi, indywidualnie przypisanymi każdej sprawie okolicznościami. Niedostatek jest formą kwalifikowaną istotnego pogorszenia się sytuacji małżonka niewinnego, opisanej w § 2 art. 60 k.r.o.

Alimenty orzeczone od małżonka winnego różnią się od orzeczonych przy winie obopólnej (lub jej braku) czasem, w którym muszą być świadczone. Zgodnie z art. 60 § 3 k.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa po zawarciu przez niego nowego małżeństwa. Gdy jednak zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży ten termin.

W sytuacji tak odmiennego uregulowania przesłanek warunkujących orzeczenie alimentów na rzecz drugiego małżonka nie dziwi, iż podstawową oś konfliktu w sprawie rozwodowej stanowi kwestia winy w rozpadzie małżeństwa stron.

Plan wychowawczy

Sąd orzekający rozwód orzeka także o wykonywaniu władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Zgodnie z art. 58 § 1a k.r.o. sąd może powierzyć ją jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Może też, jak przepis wskazuje dalej, pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej (zwane też porozumieniem rodzicielskim, planem wychowawczym, rodzicielskim planem wychowawczym) i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.

Interpretacja tego przepisu doprowadza do wniosku, że sąd pozostawi władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jedynie gdy rodzice przedstawią plan rodzicielski, w którym wskażą sposób jej wykonywania, oraz udowodnią, iż będą współdziałać w sprawach dziecka. Przepis ten wskazuje dodatkowo, jak niezwykle istotne w procesie przygotowywania się do rozwodu jest podjęcie działań o charakterze mediacyjnym, obejmującym zwłaszcza kwestie dotyczące małoletnich dzieci.

Zdaniem autorki

Dominika Kolosek, aplikant adwokacki, Kancelaria Adwokacka Robert Ofiara