Od początku 2017 r jednostki samorządu terytorialnego (jst) zobowiązane są do centralizacji rozliczenia VAT w skali całej jednostki samorządu terytorialnego, która obecnie jest podatnikiem VAT, zastępując w tej roli dotychczasowych podatników, czyli samorządowe jednostki budżetowe i zakłady budżetowe. Niestety, wdrożenie nowego sposobu rozliczenia naliczonego i należnego VAT jest kolejnym etapem nawarstwiania problemów z klasyfikacją przepływów finansowych zawierających VAT, w kontekście uznawania dochodów i wydatków budżetowych za wykonane. Żadne przepisy prawa finansów publicznych i rachunkowości budżetowej nie regulują tego zagadnienia, co dotyczy także ustawy z 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (DzU poz. 1454 ze zm.).
Pisma nie uzupełnią braków w przepisach
Od samego początku funkcjonowania VAT państwowe i samorządowe jednostki budżetowe w swojej działalności rozliczeniowej i ewidencyjnej zmagają się z problemami niejednoznaczności w rozliczeniu tego podatku, co znajdujące swoje odzwierciedlenie w księgowej ewidencji dochodów i wydatków budżetowych w budżecie jednostki samorządu terytorialnego oraz państwowych i samorządowych jednostek budżetowych. W miejsce zwykłych regulacji prawnych proponuje się pisma urzędowe z wyjaśnieniami. Takie pisma mogą pełnić rolę pomocniczą, ale nie mają mocy regulacyjnej. W konsekwencji, przed księgowymi budżetowymi piętrzą się trudności w prowadzeniu ewidencji dochodów i wydatków budżetowych. Problem powinien być rozwiązany (unormowany prawnie) w dwóch aspektach: prawnym i rachunkowym. Przy czym ten pierwszy aspekt jest czynnikiem sprawczym i determinującym zasady ewidencji rachunkowej, które także są unormowane prawnie w odpowiednim rozporządzeniu w sprawie rachunkowości budżetowej. Te uregulowania powinny być podstawą planowania finansowego i ewidencji wykonania planu finansowego dochodów i wydatków budżetowych. Punktem wyjścia do takich regulacji jest oczywiście zasada kasowa wykonania budżetu, która w odniesieniu do przepływów finansowych związanych z VAT, powinna być stosowana w zmodyfikowanej formie.
Co wypracowała praktyka
Wobec braku stosownych regulacji prawnych klasyfikowania przepływów pieniężnych zawierających VAT należny lub naliczony, w praktyce księgowej utrwaliły się zwyczajowe normy, mające walor zgodności z ogólnymi zasadami finansów publicznych i rachunkowości budżetowej. W tym przedmiocie należy wymienić następujące zasady:
1. Uznawanie dochodów budżetowych od samego początku procesu rozliczenia wpływów w kategoriach netto, tzn. bez należnego VAT.
2. Zaliczenie do wydatków także VAT naliczonego (uznanie wydatku w kwocie brutto), ale tylko do czasu zwrotu podatku w tym samym roku.
