Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienia linię orzeczniczą w przedmiocie stosowania listu żelaznego. Po raz pierwszy wyrażono pogląd, że istnieje możliwość zastosowania tzw. glejtu, gdy uprzednio wydano postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
Przypomnijmy, że instytucja listu żelaznego uregulowana jest w rozdziale 30 kodeksu postępowania karnego, a dokładniej w art. 281–284. Z dyspozycji art. 281 wynika wprost, że aby właściwy sąd okręgowy wydał oskarżonemu list żelazny, najpierw strona bierna postępowania karnego przebywająca za granicą musi złożyć stosowane oświadczenie, iż stawi się na wezwanie sądu lub prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy. Stąd wniosek, że muszą być spełnione tylko dwie pozytywne przesłanki, tj. podejrzany (oskarżony) winien przebywać za granicą oraz musi on oświadczyć, iż stawi się na każde wezwanie sądu lub prokuratury.
Dotychczasowa linia orzecznicza wykreowała jednak liczne przesłanki ujemne, m.in. brak możliwości wydania listu żelaznego, gdy zastosowano wobec podejrzanego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, bowiem, jak uzasadniano, obie instytucje są konkurencyjne względem siebie i nie mogą być łącznie stosowane. Sądy w swoich postanowieniach nagminnie powoływały się na orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Krakowie – II Wydział Karny z 27 stycznia 2016 r. II AKz 14/16 – czy też Sądu Apelacyjnego w Katowicach – II Wydział Karny z 30 kwietnia 2014 r. II AKz 253/14, w których wprost wskazano, że oba omawiane środki są konkurencyjne względem siebie i nie sposób ich stosować łącznie. Tym samym sądy nie badały okoliczności danej sprawy, ponieważ nie uwzględniały wniosku o wydanie tzw. glejtu, z uwagi na istniejącą przesłankę negatywną, a jednocześnie wskazywały, że nie są upoważnione do uchylania postanowień sądów rejonowych w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania.
Tak też było w niniejszej sprawie, w której w 2014 r. wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu podejrzanego oraz zarządzono poszukiwania listem gończym i z tych względów odmówiono wydania listu żelaznego. Z powyższym postanowieniem nie zgodziła się obrona, zarzucając obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść zaskarżanego orzeczenia, tj. art. 281 k.p.k., poprzez przyjęcie, że niemożliwe jest zastosowanie omawianej instytucji w stosunku do podejrzanego, wobec którego wydano postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego o charakterze izolacyjnym, a tym samym niezbadanie okoliczności sprawy i brak dokonania wyboru pomiędzy konkurencyjnymi środkami.
Z orzeczeniem Sądu Okręgowego nie zgodził się Sąd Apelacyjny w Katowicach, który wskazał, że obecnie obowiązujące przepisy nie wykluczają możliwości wydania listu żelaznego, gdy uprzednio wydano postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego, o ile środek zapobiegawczy o charakterze izolacyjnym nie jest wykonywany. Tamtejszy sąd podniósł, że gdyby list żelazny wydawano tylko i wyłącznie w stosunku do podejrzanych, wobec których nie orzeczono środka zapobiegawczego o charakterze izolacyjnym, to instytucja listu żelaznego byłaby w rzeczywistości martwa, gdyż stosowana byłaby w sprawach o małym ciężarze gatunkowym, w których co do zasady nie stosuje się aresztu. Nadto, jak słusznie stwierdził katowicki sąd, instytucja listu żelaznego jest specyficznym środkiem przymusu, ponieważ zapewnia stawiennictwo podejrzanego przed organem ścigania, a na dalszym etapie procesu karnego również przed właściwym do rozpoznania sprawy sądem, a zarazem jest swego rodzaju instrumentem eliminującym przewlekłość postępowań.
