W ZAiKS zmieniły się zasady zgłaszania utworów

W ostatnim czasie w Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS znacząco zmieniły się zasady zgłaszania utworów. Zostały dostosowane do realiów współczesnej branży muzycznej - pisze Aleksandra Sewerynik.

Aktualizacja: 16.10.2016 15:54 Publikacja: 16.10.2016 09:04

W ZAiKS zmieniły się zasady zgłaszania utworów

Foto: www.sxc.hu

Do tej pory do zgłoszenia trzeba było załączać tzw. fortepianówkę, która obejmowała zapis nutowy utworu. W związku z tym istniał cały rynek usług tworzenia fortepianówek. Ta forma zgłaszania utworu nie obejmowała dokładnego zapisu jego brzmienia, ponieważ skończyła się era, w której można je było zapisać za pomocą ogólnie znanych klasycznych instrumentów, takich jak np. fortepian, gitara czy trąbka. Coraz częściej brzmienia powstają w studiu nagrań, na wyspecjalizowanym sprzęcie, a odpowiedzialność za nie ponosi producent muzyczny.

Zgodnie z nowym regulaminem zgłaszania i rejestracji utworów ZAiKS z 20 kwietnia 2016 r. cała rejestracja może odbyć się online, a utwór muzyczny zostać przesłany w formacie mp3, czyli w formie nagrania artystycznego wykonania utworu. Ta zmiana cieszy. Nie tylko ze względu na ułatwienie całego procesu zgłaszania utworów pod ochronę ZAiKS. Bardzo dobrze się stało, że zgłoszenie obejmuje także brzmienie utworu, które ma duże znaczenie dla odbioru całego dzieła.

Pisałam już, że samo brzmienie, jako odrębne dobro, nie podlega ochronie prawa autorskiego („Schody do brzmienia"). Może zaś być elementem indywidualizującym w zestawieniu z niechronionymi ze względu na powszechny charakter melodiami czy układami współbrzmień stanowiącymi powszechne wyrażenie harmonii utworu muzycznego.

Sprecyzowanie brzmienia utworu ma jednak znaczenie dla oceny, czy doszło do powstania opracowania w rozumieniu prawa autorskiego (utworu zależnego), jest też ono coraz bardziej istotne w sprawach o plagiat.

Opracowanie może bowiem polegać jedynie na zmianie kolorystyki utworu, czyli zastosowanych instrumentów lub brzmień. Nieprzypadkowo bowiem tworzenie utworów muzycznych nazywane jest komponowaniem. Według internetowego słownika języka polskiego PWN komponowanie to „łączenie poszczególnych elementów w jakąś całość, dbając o efekt estetyczny". Jednym z elementów komponowania muzyki jest wybór barw dźwięków, czyli poszczególnych brzmień i łączenie ich w estetyczną całość. Nie można oderwać tego procesu od tworzenia poszczególnych melodii, ponieważ zarówno wysokość dźwięku, jak i sposób jego wydobycia (artykulacja), wpływają na jego barwę. Przykładowo niski dźwięk wydobyty z oboju brzmi gładko i dźwięcznie, zaś dźwięk wysoki jest piskliwy i ostry. Dlatego utwór ulega zmianie, gdy bez zmiany melodii i harmonii kompozycja brzmień zostaje twórczo zastąpiona innym zestawieniem, wybranym indywidualnie przez autora opracowania. Przy czym nie stanowi opracowania prosta transkrypcja melodii z jednego instrumentu na inny (np. z oboju na flet), której brakuje indywidualnego charakteru.

W sprawach o plagiat coraz częściej zaś mamy do czynienia z kopiowaniem brzmienia utworu muzycznego, czego przykładem są ostatnie głośnie sprawy piosenek „Blurred Lines" czy „Stairway to heawen".

Wracając do nowego regulaminu zgłaszania i rejestracji utworów ZAIKS, zgodnie z jego § 3: „Zgłoszenie i rejestracja utworów służy pozyskaniu przez Stowarzyszenie danych pozwalających na: ustalenie praw, jakimi uprawniony dysponuje i jakie powierza Stowarzyszeniu do zbiorowego zarządzania, identyfikację utworów, identyfikację uprawnionych do utworów, ustalenie przysługujących uprawnionym udziałów w autorskich prawach majątkowych do utworów oraz podział wynagrodzeń autorskich". W zgłoszeniu podaje się ponadto informacje o tym, czy utwór jest utworem współautorskim czy połączonym oraz czy jest opracowaniem czy utworem oryginalnym. Każde zgłoszenie jest następnie badane przez rzeczoznawcę, który potwierdza jego prawidłowość, w szczególności to, czy zgłoszone dzieło spełnia ustawowe przesłanki, czy prawidłowo została wskazana jego kwalifikacja jako opracowania lub utworu oryginalnego oraz czy nie stanowi oczywistego plagiatu (§ 8 regulaminu). Rzeczoznawcami są m.in. wykształceni muzycy, którzy potrafią wychwycić próby nieuczciwych działań. Zdarza się bowiem, że „autor" chce zgłosić jako własny niechroniony już utwór muzyki klasycznej lub jego opracowanie, nie podając tej okoliczności przy zgłoszeniu utworu pod ochronę.

Mimo zatem, że zgłoszenie utworu do ZAiKS dotyczy przede wszystkim aspektu majątkowego praw autorskich, ocenie poddawane są także okoliczności mające wypływ na prawa osobiste autorów, np. kwestia ewentualnego plagiatu czy opracowania. Mimo że prawo autorskie powstaje z chwilą ustalenia utworu, jego zgłoszenie do ZAiKS w pewnym stopniu decyduje o możliwości pełnej monetyzacji utworu. Stwierdzenie, że utwór jest opracowaniem, wpływa na podział tantiem za korzystanie z niego. Podejrzenie o plagiat uniemożliwia rejestrację w ZAiKS, a zatem zarabianie na utworze za pośrednictwem tego stowarzyszenia.

W tym kontekście objęcie profesjonalnym badaniem także brzmienia utworu jest w pełni uzasadnione i może przyczynić się do lepszego sprawowania zbiorowego zarządu.

Autorka jest prawnikiem, dyrygentem chóralnym. Współpracuje z kancelarią Hasik i Partnerzy

Do tej pory do zgłoszenia trzeba było załączać tzw. fortepianówkę, która obejmowała zapis nutowy utworu. W związku z tym istniał cały rynek usług tworzenia fortepianówek. Ta forma zgłaszania utworu nie obejmowała dokładnego zapisu jego brzmienia, ponieważ skończyła się era, w której można je było zapisać za pomocą ogólnie znanych klasycznych instrumentów, takich jak np. fortepian, gitara czy trąbka. Coraz częściej brzmienia powstają w studiu nagrań, na wyspecjalizowanym sprzęcie, a odpowiedzialność za nie ponosi producent muzyczny.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona